Obrazek9 (3)

244

R.K H

Wfpna lista właściwości grupy

245

ne ceremonie, a takie przede wszystkim szczególne imiona i symbole. Klan ojca, w którym tocznk codzienne życie, prowadzenie wojen, sojusze, dziedziczenie, polowania itd., nie ma wspólnych sypał i ich nie potrzebie, ponieważ ich lokalne powiązania i stopienie się ich bezpośrednich interesójj^H pewniąją świadomość wspólnej przynależności. Na tym poziomie każde nielokalne połączenie ma charakter bardziej idealny - tymczasem na wyższych poziomach rozwoju powiązania ponadlokalne mog mieć jak nąjbardziąj formę realistyczno-konkretną. Jednak owe prymitywne kręgi społeczne, w których przecięciu znąjdują się jednostki: ojcowsko-lokalny i matczyno-rodowy, muszą się wyraźnie odróżniać; jak konkretne i abstrakcyjne wartości społeczne, aby w tym święcie prostych znaczeń mogły wspójnie odnaleźć się w jednej osobie.

Robert K. Merton

WSTĘPNA LISTA WŁAŚCIWOŚCI GRUPY¹

1.Ostrość lub mglistość społecznych definicji członkostwa w grup je. Grupy w zdecydowany sposób różnią się między sobą stopniem ostrości, w jakim defmiowanęijest uczestnictwo: od grup nieformalnych o nieostrych granicach, które można wyodrębnić jedynie za pomocą systematycznego badania, do grup o jasno określonych i sformalizowanych procedurach puby wania” członkostwa. Cecha ta jest prawdopodobnie związana z innymi właściwościami grupy, takim np. jak sposoby kontroli społecznej. Jeśli uczestnictwo w grupie nie jest jasno zdefiniowane, toskn-teczna kontrola nad ludźmi, którzy się uważąją za jej członków jedynie nominalnych albo peryfera¹ nych, będzie przypuszczalnie utrudniona; orientacja członków grupy w wymogach roli będzie niezdecydowana i nieokreślona. Trzeba podkreślić, że chodzi tu o cechę grupy, a nie o indywidualne różnice w definiowaniu sytuacji przez poszczególnych jej członków. Grupa może posiadać jasno określone oraz łatwe do uchwycenia kryteria uczestnictwa lub też kryteria mgliste i trudne do wyodrębniał przez członków grupy czy ludzi spoza niej w otaczającej społeczności

2.Stopień zaangażowania jednostek w grupę, do której należą.^Uś; ciwość ta odnosi się do zakresu oraz intensywności zaangażowania ludzi w ich grupę uczestnict^ffi jednym biegunie znąjdują się grupy, które obejmtąją i reguhąją uczucia oraz zachowania swych członków we wszystkich niemal ich rolach społecznych oraz postaciach jaźni (selves). Można je nazwać? w neutralnym znaczeniu tego terminu - .grupami totalitarnymi¹. Na drugim biegunie istnieją/nato-miast grupy obejmujące i regulujące tylko ograniczony wycinek jaźni i ról swoich członków. Nazwfeflf je „grupami wycinkowymi”.

Chodzi tutaj nie o postawy i poczucie identyfikacji z grupą, które mogą cechować indywiduom jej członków, ale o właściwość grupy: o zakres, wjakim stopień zaangażowania w grupę jest nonnąfyw’ nie przypisany i faktycznie realizowany. Ta ogólna koncepcja była oczywiście często stosowani w so-|piogii: w społeczeństwie złożonym jednostka pełni zazwyczaj bardzo wiele rozmaitych, odrębnych

z których każda może angażować zaledwie małą część jej osobowości W społeczeństwach mniej Różnicowanych uczestnictwo w grupie obejmuje zwykle znacznie większą część osobowości poszczególnych jej członków. Wolno przypuszczać, że im jest wyższy kulturowo określony stopień zaangażowania w grupę, tym większe jest prawdopodobieństwo, że będzie ona służyć jako grupa odniesienia do pimaitych ocen i zachowań.

Rł.Faktyczny okres trwania uczestnictwa w grupie.

W. Oczekiwany okres trwania uczestnictwa w g r u p i e. Chociaż te dwie wtaś-prości zmieniają się niezależnie od siebie, są ze sobą związane i mogą być rozpatrywane łącznie, ńdnoszą się - odpowiednio - do faktycznego okresu trwania uczestnictwa w grupie oraz do społecznie Kjoilturowo uwarunkowanych oczekiwań odnośnie do trwałości tego uczestnictwa. W niektórych grupach i organizacjach uczestnictwo posiada określony czas trwania - tak rzeczywisty, jak i oczekiwany. Jednym z wielu przykładów jest tutąj szkoła. W innych natomiast czas trwania jednego lub obu tych jodząjów uczestnictwa jest nieograniczony. W co najmniej jednym studium poświęconym analizie tego Zagadnienia stwierdzono, że oczekiwania dotyczące względnej trwałości albo tymczasowości mieszkania w danym miejscu oddziałują na zachowania członków społeczności, niezależnie od faktycznego trwania pobytu. Grupy i organizacje niewątpliwie różnią się między sobą stopniem trwałości faktycz-

o i oczekiwanego uczestnictwa.

5. Faktyczny okres istnienia grupy.

6.    Oczekiwany okres istnienia grupy. Grupyi organizacje różnią się pod tymi względami w taki sam sposób, jak członkostwo indywidualne. Faktyczny „wiek” grupy stanowi cechę wpływającą przypuszczalnie na jej inne właściwości: elastyczność, względną pozycję, system kontroli norma-wwnej i tak dalej. Faktyczny okres istnienia grupy należy jednakże odróżniać od oczekiwań związa-nch z prawdopodobnym okresem jej istnienia: może to być związek powołany .czasowo” celem mpokojenia określonej potrzeby, która - raz zaspokojona - powoduje samounicestwienie grupy, może fcbyć również związek, któremu towarzyszą oczekiwania nieograniczonego okresu trwania w nieograniczonej czasowo przyszłości Różnice w oczekiwanym okresie istnienia grupy będą przypuszczalnie Spływały na autoselekcję członków, na rodzaj i stopień ich zaangażowania w grupę, na wewnętrzną Brukturę organizacyjną, jej znaczenie społeczne oraz inne właściwości, które rozpatrzymy niebawem. ElAbsolutna wielkość grupy lub jej części składowych. Właściwość ta Unosi się do liczby osób wchodzących w skład grupy. Jak wskazuje przeprowadzona wyżej analiza męcia uczestnictwa w grupie, prosta na pozór sprawa obliczenia liczby członków wymaga jednak od Socjologa uprzedniego wprowadzenia pewnych założeń i podjęcia określonych decyzji Jakie będą kry-Jeria członkostwa: obiektywnie mierzone natężenie interakcji społecznych odwzorowane wedle oczełó-pń Innych członków grupy odnośnie do wykonywania ról społecznych; samookreśłenia jednostek jako

Bob. R.K. Merton, P.S. West, M. Jahoda, Pattems of Social Life, New York 1951, passim. njbardziej wnikliwej i systematycznej analizy tej właśnie cechy - faktycznego okresu życia grup i organizacji Dokonał PA Soroldn: zob. Social and Cullural Dynamics, 14, New York 1937, s. 85 i nasi (fragmenty tej pracy ■tłum. B. Chwedeńczuka zostały opublikowane w: Elementy teorii socjologicznych, Warszawa 1975, s. 292-m oraz Society, Cnlture, rozdz. 34, w którym zawarta jest obszerna bibliografia, fonograficzną analizę przystosowania takięj organizacji na przykładzie National Fbundation for Infantile Pa-Bsis, powołanej po odkryciu szczepionki Salka, przeprowadzi! D.L Sills, The I'olunteers: Means and Ends tn Ę/lational Organization, New York 1957. Zob. także uwaga C.l. Barnarda {The Functions of the Executive, Tbridgę, Mass. 1938, s. 91): .Organizacja musi ulec rozpadowi, jeśli nie jest w stanie zrealizować swych celów, leje sprawnie dzialąjących organizacji przestąje istnieć z tej właśnie przyczyny. I dlatego większość z nich H przyjmowania ciągle nowych celów”.

1

Fragm. R.K. Merton, Teoria socjologiczna i struktura społeczna, przekład E. Morawska, Warszawa 1982®