Obraz1 (12)

PRAWA OSOBY LUDZKIEJ I DOBRO WSPÓLNE

kiej prawo do życia od chwili jej poczęcia, prawo do nietykalności osobistej i zachowania swego istnienia.

Ale prawem człowieka nie jest jedynie istnienie. Człowiek jako istota rozumna ma prawo nie tylko do bytu, ale również do realizowania swego celu, do rozwoju, prawo do tego, by działać jako osoba ludzka, by rozwijać swą osobowość. Maritain nazywa je prawem do dążenia do dobra wiecznego, prawem do doskonalenia swej moralnej i rozumnej osoby³³.

Jednostka ludzka nie może być pozbawiona przez społeczeństwo prawa do rozwoju czy do osiągania celu. Społeczność bowiem umożliwia człowiekowi rozwój jego osobowości. Cele społeczności są określone przez cel człowieka, a nie odwrotnie³⁴. Społeczność swoje funkcje i cele czerpie z określenia ostatecznego celu człowieka. Istnieje z natury, z konieczności, aby zaspokoić jego potrzeby materialne i duchowe na coraz wyższym cywilizacyjnie poziomie³⁵.

Prawo do rozwoju zawiera wiele szczegółowych praw naturalnych osoby ludzkiej. Osoba ludzka ma przede wszystkim prawo do respektowania w niej godności ludzkiej i do wolności, a więc do autonomicznego postępowania według swej woli. Prawo do wolności obejmuje zarówno wolność sumienia, jak wolność słowa, pracy, zrzeszania się, zakładania rodziny, zawierania małżeństwa, wolność badania naukowego, poszukiwania prawdy.

Prawo do rozwoju obejmuje również prawo naturalnej równości osoby niezależnie od jej pochodzenia socjalnego, narodowości, wiary i płci. Oznacza ona równość zarówno wobec prawa i władzy, jak też równość społeczno-gospodarczą. Tego rodzaju pogląd nie neguje istnienia naturalnych nierówności i indywidualnych różnic między ludźmi. Jednakże godzą w prawo do równości wszelkie przywileje prawne i faktyczny układ stosunków, w wyniku którego pewne kategorie ludności pozostają niewolnikami; gdy jedna grupa ludności jest w jakikolwiek sposób uprzywilejowana w stosunku do innej, czy to pod względem uprawnień politycznych, czy gospodarczych. W świetle współczesnych poglądów równość wobec prawa oznacza jednakowy stosunek ustawodawstwa i administracji państwowej do obywateli, usunięcie wszystkich różnic prawnych i faktycznych w traktowaniu obywateli i nieczynienie różnic między nimi w zależności od tego, czy są partyjni czy bezpartyjni, niewierzący czy wierzący. Państwo pozbawiające osobę ludzką prawa do równości ogranicza przez to jej

"Maritain, dz. cyt., s. 44.

³⁴ De regimine principium., 1, c. 14: „Idem autem oportet esse iudicium de fine totius multitu-dinis, et unius... oportet eundem fmem esse multitudinis humanae qui est hominis unius”.

⁵⁵ Por.: C. H. M i r o n, The Problem of Altruism in the Philosopby of Saint Thomas, Washington 1939, s. 77.