87934 Obraz4 (46)

32 JEDNOSTKA A SPOŁECZEŃSTWO

Prawa osoby ludzkiej wskazują na zakres i rodzaj uprawnień, jakie ma ona względem społeczeństwa, jednocześnie wskazują na zakres obowiązków ciążących na społecznościach ludzkich. Społeczności ludzkie jednak nie są czymś absolutnie oderwanym od osób ludzkich; istnieją one i działają przez zrzeszone osoby. Aby społeczności mogły zapewnić jednostkom realizację prawa do istnienia oraz do rozwoju osobowości, muszą łączyć je do wspólnego działania, mieć prawo do zobowiązywania jednostek do wykonywania określonych czynności na rzecz dobra wspólnego wszystkich. Tylko za pośrednictwem i z pomocą dobra wspólnego, uzyskiwanego przez działania jednostek, społeczność może zapewnić realizację uprawnień jednostki. Widzimy więc, że uprawnieniom jednostki względem grupy towarzyszą równolegle obowiązki grupy na rzecz jednostki. Dobro wspólne społeczności jest pojęciem bardzo ważnym w analizie i określaniu stosunku człowieka do społeczeństwa, albowiem prawa osoby ludzkiej, jej dobro jednostkowe, osobiste nie może być pojmowane jako bezwzględne i absolutne i nie podlegające ograniczeniom ze względu na dobro i takież same prawa innych osób.

Prawa naturalne osoby ludzkiej stanowią podstawę dó określenia stosunku osoby ludzkiej do społeczeństwa, jednakże realizacja owych praw w konkretnej rzeczywistości współżycia ludzkiego jest zmienna. Otóż gdybyśmy konkretną realizację prawa do istnienia i do rozwoju osoby ludzkiej nazwali jej dobrem osobistym, to trzeba stwierdzić, że podlega ono ograniczeniu ze strony dobra wspólnego. Właśnie dobro wspólne jest jedyną faktyczną gwarancją realizacji dóbr osobistych jednostki, czyli jej prawa do istnienia i do rozwoju w konkretnym miejscu i czasie, oraz kryterium określającym granice i zakres obowiązków jednostki względem społeczności i zakres ingerencji oraz możliwości ograniczania uprawnień jednostki przez społeczność. Dobro wspólne społeczności wskazuje również, w jakim stopniu prawa człowieka do bytu i rozwoju w danym czasie i miejscu w zakresie szczegółowych uprawnień jednostki mogą być realizowane. Można by nawet powiedzieć, że stosunek jednostki do społeczności jest regulowany z jednej strony prawami osoby ludzkiej, z drugiej strony dobrem wspólnym.

Czym jest dobro powszechne? Nie wdając się w trwającą od wieków dyskusję na temat istoty dobra powszechnego, stwierdźmy, że z punktu widzenia przedmiotowego dobro powszechne oznacza zespół środków, wartości i rzeczy, którymi społeczność zaspokoić może określone (wyznaczone granicami celu