out 0098

46 Tętnią jeArmiek ptycMe-rrfch

trawa a przypomina mi inne, dawniej widywane, te zaś przypominają zgrupowane około siebie doświadczenia. Pomimo tego jednak, system myślenia nie rozprasza się na odtwarzane w pamięci rozmaite inne trawy, lecz trzyma się około danej; myśl moja nasuwa mi bezpośrednio obrazy „zerwania” itd. trawy a, nic zaś jakiejkolwiek bądź innej, która rzeczywiście zrywana przeze mnie była. Momenty doświadczalne zjawiają się więc jako wspomnienia niebyłej przeszłości, zatem jako produkty sztuczne wyobraźni, złożone z pierwiastka realnego, który z wrażenia danej trawy pochodzi, i z idealnego, którego udzielają wspomnienia dawnych doświadczeń \.y. z, przez moment (ABC) ¹ dr> odtworzenia się w abstrakcyjnym charakterze dążące. Krzesło, pierwszy raz widziane, wyobrażę sobie w jednej chwili przechylone. Danemu kawałkowi marmuru mogę nadać' jakąkolwiek bądź formę    kuli, piramidy - i przed

stawię sobie dość żywo wygląd, kształt, dotyk tej piramidy marmurowej, chociaż bym nigdy w rzeczywistości jej nie spotykał. Danego człowieka mogę z łatwością wyobrazić w takiej pozie, w jakiej go nigdy nie widziałem. Wszystko to są wspomnienia iluzyjne, pojawiające się jednak w świadomości z precyzją i jasnością prawdziwych doświadczeń. Idea ogólna (człowiek w pewnej pozie) zlewa się tutaj z postrzeżeniem danego człowieka) —tworząc ideę „sztuczną” (dany człowiek w tej pozie); dwa pierwiastki z rzeczywistości doświadczalnej pochodzące składają się na wytworzenie takiego produktu, który żadnemu z odbytych doświadczeń nic odpowiada, a który dla świadomości poznającej ma znaczenie r-zeczywutoici możliwej.

Podobne zlewanie się dwóch idei naturalnych, tj. takich, które odpowiadają rzeczywistemu doświadczeniu, w jedną sztuczną, która w zasobie doświadczalnym modelu swego nic posiada, odgrywa także ważną rolę w zjawiskach świa-domcj twórczości umysłowej, w produkcji naukowej i artystycznej. Skupiając uwagę na formie kulistej i rui powierzchni danego kwadratu, możemy wytworzyć sobie w myśli obraz koła, którego średnica będzie bokiem tego kwadratu. Mając w głowie idealny schemat pewnej budowy, możemy według niego przetworzyć w wyobraźni którąkolwiek z widzianych. Muzykę, słyszaną na pewnym instrumencie, możemy irnaginacyjntc usłyszeć w innej instnimentacji. Tutaj także należą fantastyczne obrazy bajek: zamki nadpowictrzne, wiszące ogrody, rzeki ogniste, smoki latające i w ogóle wszystkie te proste stany wyobraźni, które doświadczeniem nabyte być nic mogły, jako nie istniejące in rerum natura, a które z taką łatwością świadomość przyjmuje. Warunki pojawiania się podobnych konstrukcji ośrodkowego pochodzenia są następujące: l) Idee realnego pochodzenia a i b zlewają się tym łatwiej w produkt wyobraźni e, im więcej są do siebie zbliżone przez podobieństwo lub styczność; nie mogą na przykład powstawać jednolite konstrukcje z takich pierwiastków jak: forma piramidy i ton pewien, emocja smacznego jedzenia i strachu; powstaje natomiast z łatwością wyobrażenie „piramidy marmurowej”, „złotej góry", strachu z podkładem wzruszenia religijnego, itp. 2) Jedna z nich przynajmniej musi mieć charakter abstrakcyjny. Nic wyobrażę sobie „złotej góry", jeżeli w umyśle trwać będą wyraźne wspomnienia góry a i przedmiotu złotego b. Dopóki jedna z nieb nie pozbawi się cccii konkretnych. obie będą ciągnąć świadomość w stronę swoich skojarzeń utrwalonych przeszłością. i nowa konstrukcja wyobraźni nie powstanie. Ludzie z małą zdolnością abstrahowania, z umysłem na wskroś praktycznym, nic są zdatni do tworzenia fantastycznych obrazów. 3) Obie idee składowe muszą posiadać pewien upór w ujawnianiu się psychicznym. Jeżeli jedna z nich