46 (314)

46    i SysaitdETcdogits i

wyira Mac Nie maja go równie* inne. przejrzane przeze mnie psałterze mm*' Kwriccate. Żołtarz Wróbla (ani nr rękopisie z roku 1528. ani w drukowana mS-Glabcra z roku 1539) i inne. Tak więc śledząc tylko tekst 88 psalmu w pnia. .*T średnicwiecimdi i niektóry ch szesnastowiecznych    rvch ktt—Tf iwhi 11 ^

średniowiecznymi były związane (PsKrak). stwierdzany, że w wieku XVI na wiednid) miejscach zastępowano wyraz Mać jego synonimami. Linde w swvu4aą nikn nie podaje na lelać żadnego polskiego przykładu. Jest zatem prawie pewae,ą od XVI w. wyraz ten nie występował już w języku literackim.

Pozostał on jednak do dziś dnia w dialekcie wielkopolskim, i to. jak wszys&i zdaje się wskazywać, tylko w nim jest on szeroko znany. SW zaznaczając staropolsfeait takich form. jak: ieiejać się 'chwiać się. kołysać się*, lelejanie. lelejenie względne Meronie się, podaje wyrazy: Maczek, Maszek, Mak 'pieszczoch, picszczoszek*. Idock. Moszek ‘pieszczoch, gagatek' z zaznaczeniem ich gwarowości oraz tego. że używa* one są w Wielkopolsce i że są to wyrazy dziecięce: posługiwał się on pewnie materiałami Słownika gw ar polskich. Właśnie SGP Karłowicza, który podaje materiał z Kaliskiego: Mak. Maczek 'pieszczoch, pieszczoszek'. ale też i z Sieradzkiego: Misek 'pieszczoch*, potwierdza wielkopolskość wyrazu Mać. Przykład z Sieradzkiego nr zaprzecza wielkopolskiego charakteru naszego wyrazu, gdyż, jak sądzi prof. Stieber" od Wielkopolski przejęło Sieradzkie m.in. wiele cech słownikowych.

Z kolei przytoczę materiał zebrany przeze mnie. Lelać oznacza ‘pieścić, rozpieszczać*. także ‘kołysać, bawić’: lelać się — 'pieścić się*. Także lełkać (się) 'piescie (się), zabawiać (się)*. Czasowniki pochodne: polelać (się) ‘popieścić (się) . rozlelaŁ 'rozpieścić'; rozlelany ‘rozpieszczony*. Zanotowałem również następujące rzeczowniki pochodzące od czasownika lelać: lelaś, lelasz, lelacz, lelak, lelach, lelek, leius, ieluch. Maszek,. lelunek. Oznaczają one 'pieszczocha, pupila, maminsynka*. Wyrazów tych używa się najczęściej w stosunku do dzieci i wtedy zabarwienie emocjonalne ich jest zazwyczaj dodatnie. W stosunku do dorosłych również się ich używa, lecz wtedy bardzo często są one zabarwione ujemnie (np. leluś ‘człowiek rozpieszczony, niew ie-ściuch, leniuch’ itp.). Lelać i podobne rzeczowniki znane są w różnych częściach Wielkopolski²⁰. Trzeba dodać, iż rzeczowniki wykazują większą żywotność niż podstawowy czasownik. Używa się tych wyrazów w różnych środowiskach społecznych (inteligenckim, robotniczym, drobnomieszczańskim. chłopskim). Używają ich ludzie w różnym wieku i z różnym wykształceniem.

¹⁴ Por. Z. Stieber, fzoglosy gwarowe ma obszarze dawnych województw- łęczyckiego i sieradzkiego Kraków 1933, s. 52.

²⁰ Informacje z Wielkopolski uzyskane na podstawie ankiety przeprowadzonej wśród studentów polonistyki U.P. pochodzą z następujących miejscowości i powiatów: w centralnej Wielkopolsce: Ptumi i pow. poznański. Gniezno, pow. kościański, Śrem i pow. śremski. Środa. Buk. Opalenic.*. Szamotuły i pow. szamotulski: wschodnia część Wielkopolski: Trzemeszno. Mogilno, pow. koniński, Turek południowa część Wielkopolski: Leszno, Rawicz, Jarocin, Biniew, Krotoszyn i pow. krotoszyński. Ostrów: północna część Wielkopolski: Wronki. Chodzież; zachodnia część Wielkopolski: Międzychód, Pniewy. Nowy Tomyśl.