P1090728

a składają się na nie następujące komponenty : horyzont czytelniczy* preferencje czytelnicze, kwalifikacje czytelnicze. Horyzont czytelniczy — to wiedza z zakresu dokonań literackich, znajomość twórców i ich dzieł, kwalifikacje czytelnicze ■— to świadomość teóretycznoliteracka, znajomość reguł rządzących literaturą, zakres uznawanych wartości gratyfi-kacyjnych czytelnictwa, świadomość istoty tekstu literackiego, znajomość reguł i konwencji literackich⁶⁵. Nie można zgodzić się z zakwalifikowaniem przez autora preferencji czytelniczych do kategorii kompetencji. Kompetencje mają charakter dyspozycji psychicznych, preferencje natomiast należą do kategorii zachowań czytelniczych^ na które kompetentne wywierają wpływ.    -V,:.: :

C. Zachowania czytelń;

Dyspozycje motywacyjne i instrumentalne aktualizują się w - zacho

waniach czytelniczych, czyli w reakcjach, osobników w. stosunku do bodźca, jakim są książki i czasopisma i przekazywane przez nie teksty. Wyróżniamy trzy zespoły zachowań czytelniczych:'1/różne przejawy aktywności czytelniczej, 2. wybory i preferencje czytelnicze i 3. procesy recepcji lektury.

Siła dyspozycji motywacyjnych i poziom dyspozycji instrumentalnych (kompetencji czytelniczych) decydują o przekształcaniu się. zachowań czytelniczych doraźnych w zachowania nawykowe, np. nawyk codziennego czytania prasy lub książek, nawyk kupowania książek, korzystania z bibliotek, preferowanie w wyborach czytelniczych określonego rodzaju lektury, nawyk śledzenia nowości wydawniczych, sporządzania notatek z lektury⁶⁶. Zachowania nawykowe kształtują się *w wyniku powtarzania się określonych czynności i reakcji na określone bodźce⁶⁷.

Aktywność czytelnicza oznacza intensywność kontaktów z książką i prasą. Janusz Ankudowicz nazywa stycznością częstość, systematyczność, trwałość tych kontaktów⁶⁸. M. Czerwiński pojęcie aktywności odnosi do wszystkich zachowań czytelniczych, a więc również' do wyborów i recepcji ®⁹.

Wskaźnikami aktywności czytelniczej (w znaczeniu kontaktów), a za-< tern i siły dyspozycji motywacyjnych są: częstotliwość czytania, miejsce

> Zieliński: Problematyka... s. 136—137.

. ’ * Ifawyk: 1. przyzwyczajenie, .zwyczaj, nałóg; 2, wyćwiczona, udoskonalona umiejętność, dyspozycja do sprawniejszego, szybszego, bardziej zmechanizowanego Wykonywania jakiejś czynności, uprzednio często wykonywanej (Słownik języka poUkieyo. Pod red. W. Doroszewskiego).    .. . ;

_: *VT>T o mas żewski; Wrtępdo psyćhologiL. s.73,/

;* J. A n ku dowie z; Publiczność literacka ~ publiczność czytająca. Maszyn,

powiek w BibHricceNarodowej., ■ -    ... u',

" , ^ wi ń i k i;. System fcziążfcC, - 80—81

lektury na - tle¹ innych Zachowań, a zwłaszcza spędzania wolnego czasu, ilość czasu poświęcana lekturze (np. w skali dnia, tygodnia), liczba przeczytanych w określonym odcinku Czasu (miesiąc, rok) książek, liczba czytanych i przeglądanych czasopism, liczba wykorzystywanych źródeł dostępu do książek (biblioteki, pożyczanie od znajomych, kupowanie na własność — wielkość zakupów, rozmiar wydatków na te cele), prenume^ rata r zakup prasy. .

: . Wybory czy te 1 nicze, czyli dobór książek i prasy, są zgodne t Zainteresowaniami i potrzebami czytelniczymi. Preferencje czy-t e l ii i e z e — rodzaje książek stanowiące dominantę wyborów czytelniczych ⁷⁶ — są wyrazem szczególnych upodobań czytelniczych. A. KłoS-kowska wyróżnia cztery typy preferencji czytelników dorosłych: "

lektui^r szkoły podstawowej, książki dla dzieci i młodzieży;    .    ,■

masowa produkcja wydawnicza typu rozrywko--wego;

klasyka, przystępna w odbiorze współczesna powieść polska i obca, biografie, pamiętniki, reportaże, książki popularnonaukowe; pozycje awangardowe, dramaty, poezja, eseje; filozofia⁷¹.

Obserwacje potoczne wykazują, że czytelnicy mogą preferować dwa typy lektury, ńp. typ popularny z elementami klasycznego lub klasyczny żelementami elitarnego.

^v ^ Kulturalny, czytelnik świadomie dobiera lekturę, eliminując pozycje zbędne, małowartościowe. Książek jest bowiem dużo, a współczesne zabiegane życie nie pozostawia wiele czasu na czytanie. „Biblioteka żyda" człowieka czytającego z szybkością 200—300 słów na minutę, poświęcającego na czytanie codziennie jedną godzinę, czyli czytającego miesięcznie ; 3—4 ■ książki ⁷²} liczy 2—3 tys. tomów, mieszcząc się na 7~1Q regałach/'Ale takich aktywnych czytelników mamy zaledwie kilka procent⁷*.

. Tym * staranniej więc należy dobierać lekturę, im mniej czasu na czytanie .można poświęcać.    ■

>iX-

Ii — popularny:

"I;.

:r-- klasyczny:

%!¥ “- elitarny:

^ ⁷⁰ J.Ankudowicz: Teoretyczne i metodologiczne problemy badaAczgtel* nictirn. (W:l Książka i biblioteka w społeczeństwie*, s, 37.

⁷¹ Kłoskowska: Społeczne ramy kultury... s. 169—176.    ¹ '

- V w Taka^: jest przeciętna szybkość czytania ludzi nawet z wykształceniem wyższym'"Przeczytanie 1 stronicy książki niebeletrystycżnej zabiera 1,5—2 minuty. Na 300-stronicową książkę trzeba przeznaczyć około 600 minut, czyli 10 godzin, a zatem >, miesięcznie czytając codziennie przez godzinę można przeczytać 3 książki, czytając zaś szybciej, krótsze lub łatwiejsze teksty — trochę więcej. ,

’>'• V ri Według badań instytutu Książki i Czytelnictwa z 1985 r/czytanie jednej lesiążki "tygodniowo deklaruje 7Vo obywateli powyżej 15 r. życia {Stan i perspektywy bibliotekarstwa polskiego do roku 2000. „Bibliotekarz** 198? nr-7/3 s, 29);