P1090730

44

Mi* 'Mi '?■--.M«*

nie może dzieło wzbogacać, zubożać i modyfikować”, W przeciwstawie-. niu do interpretacji jest ono właściwe odbiorowi potocznemu ^M.. V

Zdaniem Andrzeja Nowickiego model odbioru dzieła redukujący aktywność czytelnika do czynności konkretyzowania jest jednostronny. Autor wprowadza komplementarne pojęcie dekonkretyzacji.

^: Konkretyzacja polega na przechodzeniu w wyobraźni od abstrakcji do konkretu,. dekonkretyzacja zaś przebiega w przeciwnym kierunku: od konkretu do abstrakcji. Wymaga ona wysiłku intelektualnego: „od wyglądów trzeba przejść do pojęć ogólnych;, z .konkretnego wyglądu wydobyć tkwiący w nim powszechnik (ideę, wartość, myśl)” ⁸⁴v

W kategoriach nauki o komunikacji społecznej ujmuje proces odbioru tekstów Stefan Żółkiewski. Odczytanie tekstu jako realizacji Systemu semiotycznego polega na dekodowaniu,-: czyli przekładaniu, przez czytelnika znaków systemu zawartych, w tekście na jego własny język. Tekst odebrany przez czytelnika jest k o m unikat e m. „Czy komunikat pokrywa się z całym tekstem, czy tylko z pewnym jego . przez odbiorcę odczytywanym poziomem — zależy od tego,: jaki kod (czy jakie kody) stosuje odbiorca” ⁸⁵. „Tekst zwykle wielowarstwowy wymaga wie-lu kodów przy odczytaniu. Dekodujący nie zawsze posługuje się . wszystkimi potrzebnymi kodami i właściwie je hierarchizuje [...] Dekódowa-r nie aktualizuje znaczenie tekstu, ale z reguły nie całe jego bogactwo znaczeniowe”^Sff.

Bogusław Sułkowski na podstawie badań empirycznych wyróżnił trzy rodzaje interpretacji dzieła literackiego: 1. dosłowną, naiwno-reali-styczną, 2. uogólniającą i 3. metaforyczną. Interpretacja dosłowna polega na znajdowaniu w literaturze kopii realnego świata i ogranicza się do odtworzenia fabuły. Istotą interpretacji uogólniającej jest konfrontacja świata przedstawionego w dziele ze znaną czytelnikowi rzeczywistością, połączona z umiejętnością wyciągania syntetycznych wniosków dotyczących np. tematyki, typów bohaterów, obrazu stosunków społecznych., W płaszczyźnie najwyższej realizuje się interpretacja metaforyczna, zwana także symboliczną, odkrywająca ukryte w dziele, w jego war? stwie językowej, fabularnej treści filozoficzne i: moralne⁸⁷. Jacek Wojciechowski jest zdania; że te. trzy kategorie interpretacji mogą wystę- ^{1 2}

■ ’ po\vać równolegle, z tym,: że jedna "z nich dominująca -r określa OgóI*> py charakter interpretacji.*⁸.:;^v    >    '■■■■. •< ■

y ¹Ą.. R. Zieliński - proponuje badać rodzaj odbioru, ■ biorąc pod uwagą emocjonalną reakcją czytelników ,(np. typ. rozrywkowo-relaksowyi .typ .

/ / poznawczy, emocjonalny) i głębokość odbioru, rozumianą jako ilość zna² ^*^.:tekatu przyswojonych w trakcie czytania, Korzystając z kategory-•^.pilOjt- przyjętej -przez. W. S. Graya⁸⁸, wyróżnia cztery poziomy recepcji: . j*P^oz^^oim * — dosłowne pojmowanie znaczeń, suche streszczenie, do* strzeganie wyłącznie warstwy ptezencyjnej utworu; _;

* ^r    ■    ^? M

o' . •'

i V.’

. ^r' ^:

.-U*/- -    -

IX—■ dostrzeganie znaczeń implikowanych, najczytelniejszych , , symboli;, • ;    - ‘    . '

III    —-dostrzeganie związków treściowych między, czytanym materiałem a doświadczeniem własnym,, rozszyfrowy* wanie trudniejszych symboli, uznawanie osobistych lub

^;. społecznych zastosowań tekstu;    ó : ż.

K-^.~ ... -

odbiorowi dzieła literackiego poświęcono wiele prac teoretyk ISSSy^- i- badań empirycznych»-.to zainteresowane recepcją literatury ^'§§|Mei3eletrystycznej jest mniejsze ⁿ. •;Najszerzej .teoretyczne :' przesłanki

IV    —. umiej ętność; konkludowania i tworzenia - uogólnień, -: -względna pełnia rozpoznania znaczeń tekstu”^w;.../ .

oj c iec h o w s ki, op. cit: s. 100. '    •••"V’

op. cit. ‘    ' ¹ "    ' •

\'-f    Zieliński: -Problematyka...-s. 130—132.    ‘    =*' '    •

^sl M.in. Gesellschaft, Literatur, Lesen, Literaturrezeption in theoretischer Sichti .:    .-;Berim 1973; J. Lalewicz: Mechanizmy „komunikacyjne ^twórczej zdrady".

:'^; feitćksty* 1974 -nr 6 s. 70—89; R. W a r n i n g: Rezeptionsasthetik. Miinęhen 1875;

_; Iser: Der Akt des Lesens. Munchen 1976; S. Żółkiewski: Pomysły da teorii < ^^.•u^^^odbipru’' dzieł * literackich: ''„Pamiętnik Literacki” 1976 z, 3 s. 3—41; —: Uwagi, o te-v' ‘ :lmibtt/cżnych‘ aspektach socjologii odbioru tekstów literackich, „Rocznik Biblioteki 1979 T_r 12/13 s. 7—26; Problemy odbioru i odbiorcy.-; M. Głowiń-;ski: Style odbioru. Kraków 1977; R. Lesftdk: Literatura medzi t’ud?mi. Brątislava ^ '-1977; Literdrne dielo a ćitatel’. Bratislava 1982; R. Handke: UttDór ją&ularny *    perspektywie odbiorcy. Wrocław 1982; J. Sławiński: Odbiór i odbiorca w pro-i

'^r* O

/yr ź* ććsie, historycznoliterackim. [W:] Publiczność literacka.^ s. 67—85.    .

Sułkowski, op. cit.; U. Krauze: Lektura w percepcji uczniów szkól S. Bortnowskir Młodzież i -lektury szkolne. Warszawa B* ■■ C h r z ą s t o w s k a: Teoria literatury w szkole, Z badań md recepcją ii-

^^^^0^r°ćław.-; 1979; A. Marzec; Proza współczesna w.szkole. Badania odbioru. i^f^at$zawa ;ł980;^j J.'Polakowski: Badania odbioru prozy artystycznej ip aspek-dydaktycznym. Kraków 1980; H. Kwiatkowska: Przeżycie literackie a mo-postawy^ucżniÓWi-.Warszawa: 1981; T. Radwan-Wińska: Z problemów ^^^^i;.pohgtęra-zW8t^łczesnej polskiej powieści dla młodzieży. „Studia o Książce” f>l98l. T.>11    189—198; 2. Uryga: Odbiór liryki w klasach maturalnych. Kraków

Studia. estetyki... (s. 105^-116: Uwagi, o pomawaniu dzieła ^;:>^jmwegó)^ ^ V eter; Czytanie i.lektura. Wyd. 2 rozsz. Katowice 1967; J, Mali-

'^ ;;^i982;^E. Gut t m.e j e r: Rozumienie treści symbolicznych przez dzieci z klas III—IV, •/^^łtóśżawa 1982. '

1

** Kłoskowska: Potoczny odbiór literatury... s. 69; A. Kłoskówska; A; Bo ku * ze wsk a - Paw ełek: Mity literackie w świadomości potoczne j> „Kultura i Społeczeństwo” 1977 nr 1 s. 38; '■ ;ż

2

A: Nowicki: O roli.dekonkretyzacji w sztuce czytania: „Studia o Książce*'

ł$84T.,H*4JU    .    -z"

.«* 5, 26 X k te w skii: Kultura. Socjolpffta.. Semantyka literacka. Warszawa 1979

:    ^    v£;?.' ^ r Cl- .......

■,>}:_;y B; Stilkaw*fc    •: Warszawa^1Ó72;.-i:\