P1100475

oparty na zapisach dialektologów, folklorystów pjjj^rafów. Jego podstawę stanowi bogaty materiał gwarowy, któr^ostął zebrany na terenie Polski w latach 1960-1996 oraz wyekscerpowany z publi-kacji dawniejszych dokumentujących stan folkloru i kultury ludowej w wieku XIX i wcześniej (głównie z Ludu Oskara Kolberga). Jest to słownik o układzie tematycznym. Materiał został uporządkowany wedle pól leksykalno-semantycznych, odpowiednie hasła są łączone w stosownych miejscach odsyłaczami. Celem słownika jest przedstawienie ludowego obrazu świata i człowieka. Hasła zbudowane są z części eksplikacyjnej i dokumentacyjnej i są bardzo obszerne; z pewnością zainteresują miłośników tradycji, folklorystów i etnologów oraz oczywiście językoznawców. Została w nim zastosowana nowa metoda definiowania (eksplikowania) haseł, nazwana „definicją kognitywną”^

W ostatnich latach pojawiło się sporo słowników rejestrujących współczesny język potoczny, gwary miejskie, środowiskowe, żargony itp.

W Poznaniu wydano w 1997 r. Słownik gwary miejskiej Poznania pod redakcją M. Gruchmanowej i B. Walczaka. W słowniku tym przedstawiono nieoficjalną, potoczną, codzienną polszczyznę Poznania definiowaną przez autorów słownika jako gwara miejska; ich celem było przedstawienie jej cech regionalnych, dialektalnych i zapożyczeń. Artykuły w tym słowniku są ułożone w porządku alfabetycznym i zredagowane według tradycyjnych metod, np.

obciach 1. daw. ‘niedorajda, nędzarz, łachmaniarz’ I jak ty wyglądasz? Ostatni obciach! Rataj Zaułki 241. 2. ‘krytyczne przypatrywanie się¹ Pannice się wystroiły, wyszły na przechadzkę i szed obciach na całygu. Inform.

Jest to słownik dyferencyjny, rejestrujący to, czym gwara poznańska różni się od języka ogólnego.

Słownikiem dotyczącym języka środowiskowego, jest Słownik gwary studenckiej⁵⁹ li Kaczmarka, T. Skubalanki i S. Grabiasa. Gie-

wToll⁵¹¹n^{t0ria leg0 slownte}>. który czekał na druk aż 20 lat. ■Kf⁷⁴ x’ ^Ossolineum przygotowało tę edycję do druku, jednak przez ówczesnego szefa propagandy Komitetu Centralnego PZPR słownik został uznany za książkę szkodliwą i jego autorzy nie otrzymali pozwolenia na druk. Kilkanaście egzemplarzy tej książki w postaci przygotowanych do korekty odbitek, drukowanych jednostronnie na gazetowym papierze trafiło do niektórych bibliotek naukowych i przez lata były one potajemnie zaczytywane przez wtajemniczonych. Co tak oburzyło szefa propagandy, że wstrzymał wydanie tego słownika? Chodziło tu o wulgaryzmy. Większość wyrazów tego słownika jest nacechowana emocjonalnie, np. ekspresyw-nymi i dosadnymi synonimami do uczyć się są: podnosić intelekt, rypać, wpruwać, wpieprzać wiedzę, zafajczać wiedzę. Spora część wyrazów spośród zamieszczonych w słowniku dotyczy życia towarzyskiego, np. kiepski tancerz to obdeptywacz, śmierć na parkiecie, mieszanka alkoholowa to koktajl „nagła śmierć", palić papierosy-dać w oskrzelki itd. Zakaz publikacji słownika był podyktowany obawą, że wpłynie on negatywnie na styl życia młodzieży akademickiej (por. Wstęp do Słownika napisany przez S. Grabiasa, s. IX). Czy faktycznie słownik może mieć taki wpływ na rzeczywistość poza-językową? Gwara studencka jest pełna humoru, żywiołowa; tworzą ją inteligentni młodzi ludzie, dla których czas studiów jest czasem wytężonej pracy, ale i czasem przedłużenia młodości. Socjolektu studenckiego nikt się nie uczy z książek; nowe, nacechowane emocjonalnie konstrukcje podsuwa samo życie. Z pewnością fakt niewydrukowania słownika nie „ukrócił” radosnej twórczości językowej polskich studentów...

Leksemy zebrane w środowisku studenckim zostały uporządkowane według zasady tematycznej, słownictwo ma układ rzeczowy. Podstawą wydzielenia nadrzędnych zespołów tematycznych stała się teoria pola semantycznego. Analiza zebranego w środowisku studenckim materiału doprowadziła do wyodrębnienia szes-

75

m