PB291694

plany miast, które nic tylko umożliwiają racjonalny zabudowę dzielnic, ale czynią ją obowiązkiem urbanisty).

Van Eesteren wyjaśnił następnie cele wystawy i kierunek obrad:

..... Temat miasto funkcjonalne będzie podjęty I rozważany przez następne Kongresy CIAM. Jako wstęp do syntezy przygotowaliśmy dokumentację w postaci analitycznego studium stanu istniejącego naszych miast, przedstawionych w tej samej skali, przy zastosowaniu ujednoliconego znakowania, a więc porównywał' nych. Cel opracowań: 1) poznanie dotychczasowych osiągnięć w dziedzinie planowania przestrzennego; 2) uwidocznienie współzależności pomiędzy formą układu miejskiego a czynnikami miascotwórczymi (produkcja, zaopatrzenie, administracja, nauka itp.); 3) określenie warunków, niezbędnych dla prawidłowego wykonywania przez daną aglomerację zadań, decydujących o jej charakterze; 4) sformułowanie postulatów i udowodnienie ich słuszności. Zebrana dokumentacja ma charakter krytyczny. Kryty* ka dotyczy stanu istniejącego — postulaty dotyczyć będą przyszłości. ... Przywiązujemy wielką wagę do aktywności naszych kongresów, do współpracy każdego z jego uczestników. Bez tego CIAM straciłby rację bytu. Tylko kolektywne działanie pozwoli osiągnąć postęp w rozwiązaniu złożonych problemów miasta funkcjonalnego. ... Wystawa ukazuje wyniki pierwszego etapu prac. Jest ona zbiorem dokumentów urbanistycznych. ważnych nie tylko dla nas. architektów, ale dla każdego człowieka, który pragnie zdać sobie w pełni sprawę z panującego obecnie powszechnego chaosu. Wnioski Kongresu pójdą w kierunku żądania całkowitej reorganizacji miast i regionów. Wszelkie Inne środki wydają nam się za słabe, a więc niewystarczające..."

30 lipca 1933 r. delegaci przystąpili do referowania problematyki swoich miast. Już poprzedniego dnia. podczas pierwszego wspólnego przeglądu planów, które stanowić miały tło obrad IV Kongresu CIAM w ciągu całego czasu jego trwania, doszliśmy zgodnie do wspólnego wniosku: miasta wyrosły przeważnie chaotycznie, nie opanowane przez świadomą swego celu wiedzę urbanisty. Szczególnie charakterystyczne okazały się plany funkcji miast, wykazały bowiem, te niemal wszędzie dzielnice mieszkaniowe przemieszane są bezładnie z terenami przemysłowymi bez względu na przeważający kierunek wiatrów. Ulice — stereotypowe wąskie korytarze, wymiarowane niegdyś dla komunikacji pieszej lub konnej, a więc nie przystosowane do prędkości pojazdów mechanicznych, zagrażają życiu mieszkańców. Nigdzie prawie zagadnienia nowoczesnej komunikacji nie są rozwiązane, ani w obrębie miast, ani — tym bardziej — w obrębie regionów. Zdanie Le Corbusiera, że Paryż, to stół biesiadny, na który od dwóch tysięcy lat wnosi się nowe potrawy, nie uprzątając resztek, można było zastosować do wszystkich miast. I we wszystkich niemal legendach, dołączonych do planów, wybijało się na pierwszy plan stwierdzenie: jedną z najbardziej istotnych przyczyn, dla których potrzeby biologiczne, psychiczne, społeczne, kulturalne olbrzymich mas mieszkańców aglomeracji miejskich nie mogą być ani przez urbanistów, ani przez władze komunalne należycie zaspokojone, jest stan posiadania rozdrobnionych gruntów miejskich. O tę przeszkodę rozbijały się wszelkie niemal próby organizacji czy reorganizacji zagospodarowania przestrzennego.

Pierwsze wnioski z tego przeglądu przedstawił Le Corbusier w porywającej improwizacji (nie uznawał przemawiania „z kartki"). Przytaczam kilka wyjątków:

... Zycie nasze regulowane jest przez slońco; cykl 2x godzin I cykl pór rofcu twom ramy wngflilrt czynności ludzkich — one przeto powinny stanowić miernik wneltdcfi tfrbanłsCyCznycfc poczynad ... Punktem wyjścia naszych rozważań jest mieszkanie. Pozostałe funkcje miasta: produkcja, fcomunl-kac|a powinny być rozpatrywane jako pochodne funkc|i mieszkania. Stąd zasadnicza hierarchia:

1)mieszkanie. ?)praca, 3)wypoczynek I rozrywka.4)komunlkacja.... Aby zapewnić rnienkaAcom miast radość istotną: niebo, drzewa, światło słoneczne, należy ocalić otaczającą przyrodą od trądu erzedm>*4<

... Szukajmy równowagi potrzeb jednostki ł wymogów zbiorowości-... Miaato-ogród zadowala egoizm jednostek, ale niweczy dobrodziejstwa organizacji kolektywnej. Dziąfci wdrożenia do Imdęnyalctwa nowoczesnej techniki możemy jednak zakładać miasta skoncentrowane, upewniające w obrąbie mieszkania indywidualną swobodą, a w obrąbie zespołu miejskiego — organizacją tycia zbiorowego — wczasów. Stąd czynnik Indywidualny — mieszkanie I czynnik kolektywny— wczasy, zarówno codzienne Jak sezonowe (nauka, sport, rozrywka). Dla tych nowych funkcji znaleźć musimy właściwe miejsce (tereny i pomieszczenia — urbanistyka I architektura) ... Przygotujmy miasta do nowager grułnugo zjawiska ruchu. Prędkość zwykła (ruch człowieka, ruch konia) ustąpiła miejsca prędkości dn uitrie stokrotnie większej (zmechanizowane środki lokomocji). Rewolucja ... Samochód stwarza nowy rząd wielkości — wymaga wprowadzenia do planów miast nowych jednostek wymiarowania. ... Tu oatra* fiamy na wielką przeszkodą: prywatną własność gruntów. Zmobilizujmy tereny młasl I krajów w taki sposób, aby można było nimi swobodnie dysponować w interesie zbiorowości. To i*t« nasza ggf e-dzenie, wniosek, podyktowany przez nasz zawód. Przekażmy je właściwym władzom wraz ze sśormy*> wanymi obiektywnie dyrektywami.

Streszczenie kolejnych referatów, wygłaszanych przez współautorów przedstawionej dokumentacji, głosów w dyskusji, odczytów wygłoszonych w Atenach lep. znajdzie czytelnik w sprawozdaniu polskiego delegata, opublikowanym w czasopiśmie „Architektura I Budownictwo" (1933, nr 8). Sprawozdanie to. oparte na dzienniku podróży, oddaje wiernie specyficzną aurę i tło tych pod każdym względem niezwykłych obrad, a także ówczesne wrażenia i przemyślenia autora.

Kiedy dziś. po upływie niemal czterdziestu lat. wracam myślą do IV Kongresu CIAM, widzę wyraźniej niż kiedykolwiek Jego szczególną cechę: prawdziwe równo* uprawnienie wszystkich uczestników, bez względu na wiek i stanowisko w za* wodzie. Po raz pierwszy w historii CIAM konstelacje — grupy krajowe —stały się ważniejsze od gwiazd, nawet od gwiazd pierwszej wielkości. Zawdzięczaliśmy co przede wszystkim van Eesterenowi. który, zgodnie z zapowiedzią, prowadził obrady tak, aby wszyscy uczestnicy IV Kongresu, nie tylko członkowie CIRPACu i przedstawiciele grup krajowych, ale młodzież i przyjaciele CIAM mieli poczucie własnej przy* datności. Sekretarz generalny nie zaangażował stenografów. Ten poważny błąd organizacyjny przyniósł jednak niespodziewanie dobre wyniki. Zorganizowano ekipę sprawo zdawców. na której czele stanął Rudolf Stelger. Trzeba było notować na gorąco referat y. przemówienia, głosy w dyskusji. Zadanie to spełniali architekci lepiej, aniżeli zawodowi sprawozdawcy, ponieważ znali dokładnie problematykę obrad. Nie było też tłumaczy, a obrady toczyły się w trzech Językach: francuskim, niemiediim I angjel skim. Tu nie zawsze wystarczała dobra wola i zapał.

Zgromadzenie ogólne wybrało komisje: protokołów, wnioskową, wydawniczy prasową, organizacyjną itp., ale w toku obrad podział ten okazał się sztuczny i stopniowo zanikał. W miarę potrzeby przerzucano ludzi z jednej komisji do drugiej, bm żadnego z ich strony sprzeciwu — powszechna mobilizacja IV Kongresu CIAM przeprowadzona była wzorowo.

Zachowane fotografie ukazują ogromną przewagę młodych twarzy — poważał*

m