pedeutologia00002

sprawnościowo, bez odpowiednich kompetencji interpretacyjnych, jest w efekcie wykształceniem o ograniczonym znaczeniu. Odpowiednio też wszelkie zmiany w edukacji nauczycielskiej dokonywane bez uwzględnienia kompetencji interpretacyjnych są zmianami pozornymi. Jak dowodzą badania psychologiczne, "(...) zmiany złożonych systemów, dysponujących określoną autonomią, na zasadzie zmian mechanicznych, muszą dać w cfckcje dysfunkcję" (Obuchowski, 1985, s. 330).

Tymczasem sprawności interpretacyjne nauczyciela jako podstawa rozumienia przez niego rzeczywistości pedagogicznej nic stanowiły i nie stanowią nadal znaczącej pozycji w praktyce kształcenia nauczy-cieli. .i tym samym nic są uznane w strukturze kwalifikacji nauczyciela jako ważne wyposażenie sprawnościowe.

W rozważaniu znaczenia sprawności interpretacyjnych w strukturze kwalifikacji nauczyciela za podstawę przyjmuję teorię interpretacji Rieocura, który odnosi to pojęcie do całego procesu poznawczego w humanistyce, traktując interpretację jako podstawę lepszego rozumienia człowieka i jego więzi ze światem (Ricocur, 1989, s. 7).

Po tych wstępnych uwagach przyjrzyjmy się nieco bliżej problemom interpretacji dokonywanych przez nauczyciela: co stanowi o ich swoistości, czym są warunkowane i jaką rolę pełnią w pracy nauczyciela?

Zacznę od stwierdzenia podstawowego: materia pedagogicznych interpretacji jest komplikowana przez fakt, że nauczyciel interpretuje nie tylko zdarzenia i sytuacje, lecz także autorów tych zdarzeń i sytuacji. Interpretuje siebie i interpretuje ucznia. Poznanie człowieka kieruje się swoistymi prawami, z czego nie zawsze zdajemy sobie sprawę. Stąd zdarzają się przypadki poznawania dziecka na wzór poznawania rzeczy. Ma to miejsce wówczas, gdy nauczyciel nic w pełni sobie uświadamia, że w tym procesie poznania ma do czynienia z bytem niezależnym, w sensie wewnętrznych przeżyć i doznań. Jeśli nawet panowanie nad człowiekiem nosi znamiona zewnętrznego podporządkowania, to wewnętrznie człowiek pozostaje bytem niezależnym. Trafnie to wyraził M. Dufrenc, pisząc: "Rzecz nigdy nic jest lak odległa, abym nie mógł jej dosięgnąć, ani tak obca, abym nic mógł jej ująć, ani tak oporna, abym nie mógł nad nią zapanować, przynajmniej w myśli. Tak nie jest jednak z innym; choćby był bliski, zachowuje dystans i swoją tajemnicę" (Du-frene, 1968, s. 148). Brak tej świadomości może doprowadzić do swoistego zredukowania człowieka do obiektu poznania na wzór rzeczy.

Niemały wpływ na sposób poznawania dziecka ma orientacja metodologiczna uczelni, w której nauczyciel był kształcony. I tak kształcenie na wzorach metodologii pozytywistycznej będzie owocowało utożsamieniem prawdy z tym, co naocznie dane, z tym, co da się wymierzyć i w języku matematycznym przedstawić. Człowiek jest tu, jak każdy przedmiot poznania, strukturą o fizykalnych właściwościach. Odbiór rzeczywistości pedagogicznej przez tak wykształconego nauczyciela jest zracjonalizowany i nic sięga w obszary lego, co wieloznaczne, niepowtarzalne i oporne na wszelką formalizację. Z kolei nauczyciel, który w poznaniu świata ludzkiego widzi niezbędność "czynnika humanistycznego", będzie się przedzierał przez warstwę sugestywnej oczywistości, zaprzeczając niejednokrotnie temu, co widać gołym okiem.

Ten pierwszy będzie zmierzał do wyjaśnienia obserwowanych zdarzeń poszukując zależności przyczynowo-skutkowych, ten drugi będzie interpretował rzeczywistość zmierzając do jej zrozumienia. Będzie mu w tym procesie potrzebny nic tylko rezultat poznania zmysłowego, lecz także to, co ukryte i niemożliwe do zobaczenia i czego poznanie często zmysłom zaprzecza. Pierwszy z tych nauczycieli reprezentuje obiektywistyczny typ poznania, nazywany korclacjonizmcm, drugi natomiast typ rozumiejący, zwany inaczej intcrprctacjonizmem (Taylor, 1985).

Innym czynnikiem wywierającym wpływ na sposób interpretowania rzeczywistości pedagogicznej jest świat osobistych znaczeń nauczyciela. Znaczenia te określają nie tylko nas samych, lecz także relacje z drugim człowiekiem. Świat osobistych znaczeń jest podstawą tego, co i jak nauczyciel spostrzega, jak odbiera rzeczywistość, jak ją wartościuje i jaki sens w niej dostrzega.

System znaczeń konstytuowany jest przez historię życia podmiotu, szczególnie przez refleksję dotyczącą miejsca własnej osoby w święcie. Znaczenia kształtowane przez I 'slorię życia stają się prawdami osobistymi, których bardzo często nic jesteśmy świadomi. One jednak

105