pedeutologia

SPRAWNOŚCI INTERPRETACYJNE

Namysł nad istolg i znaczeniem sprawności interpretacyjnych w pracy pedagogicznej rozpocznę od tezy: Jeśli nauczyciel w dochodzeniu do rozumienia laklu pedagogicznego ograniczy się do tego, co podpowiada zdrowy rozsadek i co widać "gołym okiem", a językiem analiz własnej pracy uczyni język potoczny, to wcześniej czy później zacznie tracić kontakt z rzeczywistośći.'| pedagogiczny. Dzieje się lak na ogół dlatego, że utożsamia on zjawiska i zdarzenia pedagogii zne z. tym, co dane zmysłowo, co naocznie slwienl/nlne. Stawia znak lówuości między powieiz.chniy zjawisk a ich istoty. Naoczność danych jest lak przekonywająca, że znikajy niepokoje i wytpliwości. Pozostaje pewność. Nic jest łatwo bronić się przed łoimy prawdziwości wynikajycy z siły tego, co jest widziane, przed argumentem uwierzytelnionym zmysłami (Kwiatkowska, 1994).

Droga wiodyca do prawdy ma jednak charakter pośredni. Tym bardziej pośredni, im obiekt poznania bardziej złożony i wieloznaczny, im bardziej odbiega on od statusu rzeczy do statusu osoby.

Każdy zawód charakteryzuje się odrębny struktury właściwości; one tworzy jego charakterystykę i odróżniają go od innych zawodów. Im struktura pracy jest bardziej złożona, tym więcej prawdy o niej skrywa się pod powicrzchniy spostrzeganych zjawisk. Tak np. gdybyśmy analitycznie spojrzeli na profesję nauczycielską, to stwierdzić można, że świat zdarzeń pedagogicznych tworzy kontinuum, od rzeczy i zdarzeń bezpośrednio obserwowalnych, poprzez obscrwowalne wskaźniki zdarzeń nieobscrwowalnych, do definicyjnych wskaźników rzeczy i zdarzeń nieobscrwowalnych. Im bliżej krańca abstrakcyjnego, tym więcej w opisach interpretacji, tym więcej twierdzeń hipotetycznych (Dylak, 1995).

Można przyjąć, że więcej prawdy o zjawiskach pedagogicznych mieści się na tym drugim krańcu kontinuum, gdyż prawdy pedagogicznej dostarcza nic tyle "czytanie" danych zmysłowych, co dyskur-sywna cksplikacja. Fakty same w sobie nic stanowią problemów psy-

iCnfcłłty / kokf ^{y^'2^ŁUM

etiologicznych, stają się nimi dc^icro wskulek określonej, snbiektyw- ^ nej interpretacji (Slraś-Romanlowska, 1993, s. 101). Podstawią interpretacji - zdaniem Ricocura - jest dialeklyka zdarzenia i znaczenia.

To, co chcemy zrozumieć, nie jest zdarzeniem, tzn. nie jest czymś przemijającym, lecz jest znaczeniem, a więc czymś trwałym (Ricocur,

1989, s. 79). Człowiek żyje w święcie zinterpretowanym. Aby mógł funkcjonować, tworzy reprezentacje świata, dokonuje jego ustawicznej interpretacji. Kompetencje interpretacyjne to, w najszerszym ujęciu, ten rodzaj doświadczenia, który umożliwia czynienie świata zrozumiałym. Za sprawą tych kompetencji człowiek nadaje sens temu wszystkiemu, co dzieje się w otaczającej rzeczywistości (Kwaśnica,

1992 b). To nie istniejąca rzeczywistość jest podstawą działań, lecz wytworzona r c p c zc n t a c j a tej rzeczywistości.

To, co człowiek odbiera, w sensie indywidualnych odczuć i przeżyć, to nic fakty, lecz ich interpretacje. Wynika z tego, że najważniejszym regulatorem zachowania jest wytworzona przez jednostkę poznawcza reprezentacja świata społecznego (Wojciszke, 1989, s. 7).

Z tezy tej wynika, że jednostka w swoich działaniach kieruje się przede wszystkim podmiotową, własną wiedzą o święcie, a niekoniecznie rzeczywistym stanem świata. Stąd podmiotowe interpretacje świata są tak ważne dla wyjaśnienia i przewidywania społecznych zachowań człowieka. Odnosząc to stwierdzenie do warunków uczenia się można powiedzieć, że proces porozumiewania się nauczyciela z uczniem zależy nie tylko od lego, jaki jest nauczyciel i jak organizuje pracę, lecz także od lego, jak uczniowie interpretują to, co robi nauczyciel i jak nauczyciel interpretuje zachowania uczniów. Za każdym razem efekt współdziałania nauczyciela z uczniem jest wynikiem wzajemnych interpretacji.

Rezultat każdej sytuacji edukacyjnej zależny jest więc od wyników podejmowanych prób wzajemnego zrozumienia się podmiotów eduka-cyjnych, a nade wszystko ważne jest, by nauczyciel siebie i własną pracę uczynił obiektem refleksji. W strukturze kwalifikacji nauczycielskich kompetencje interpretacyjne odgrywają rolę kluczową, gdyż z nich płyną uprawomocnienia co do kierunku i sposobu podejmowanych działań. Kształcenie nauczycieli zdominowane instrumentalnie,

łzen

' Wy

turze

łan/e

yko

irc/a

>od-

na-

ze-

lo

ia.

o-

103