PICT6399

a) Zmienne dwuwartościowc i wielowartościowe

Zmienne dychotomicznc - dwuwartościowc to takie, które w naturalny sposób przyjmują tylko dwie wartości. Oznacza to, że z całkowitego zbioru tych zmiennych można wydzielić tylko dwa podzbiory. Przykładem zmiennej dycho-tomicznej jest pleć, która przyjmuje dwie wartości „mężczyźni” „kobiety". Miejsce zamieszkania może być także zmienną dwuwartościową, jeżeli przypiszemy tej cesze dwie wartości: „miasto”, „wieś”. Podział studentów na uczestniczących i nicuczcstniczących na wykłady lub uczniów dojeżdżających i niedo-jeżdżających do szkoły, to także przykłady zmiennej dychotomiczncj.

Zmienne, które przyjmują wiele wartości nazywamy politomicznymi. Pochodzenie społeczne to zmienna politomiczna, gdyż można jej przypisać np. cztery wartości: robotnicze, chłopskie, inteligenckie, inne. Podział Polski ze względu na liczbę województw, ich wielkość czy liczebność ludności, to przykłady zmiennych politomicznych.

b) Zmienne ilościowe i jakościowe

Ze względu na właściwości badanych przedmiotów i przyjmowane przez nie wartości, można zmienne podzielić na ilościowe i jakościowe.

114

Jeżeli przedmiotem badania są przedmioty i zjawiska, które poddają sic pomiarowi, to mówimy o zmiennych ilościowych. Ze zmiennymi tymi mamy do czynienia głównie w naukach ścisłych, tj. w fizyce, matematyce, chemii, biologii, statystyce, itp. Zmienne ilościowe występują, również w naukach społecznych. Przykładem takich zmiennych w badaniach pedagogicznych są m.in. liczba uczniów, ich absencja w szkole, staż pracy nauczycieli, wysokość ich wynagrodzenia, liczba dzieci w rodzinie, wartość pomocy naukowych, ilość sal dydaktycznych, itp. Każda z tych zmiennych, może posiadać różne wartości. Zmienne ilościowe mogą mieć charakter ciągły lub skokowy.

Gdy cecha ilościowa ma nieskończoną liczbę podzmicnnych układających się w ciąg nieskończony, to mówimy, że zmienność jest ciągła. Do cech o zmienności ciągłej, możemy zaliczyć: czas, wiek, wagę, wzrost, objętość, itp. Czas to przykład zmiennej ciągłej, gdyż nic istnieje naturalna - minimalna czy maksymalna jednostka czasu, tak jak nic istnieje minimalna czy maksymalna jednostka długości. Czas jakiegoś zdarzenia można określić w erach, wiekach, latach, godzinach, minutach, sekundach i teoretycznie jeszcze mniejszych jednostkach czasu. Tym samym, czas wykonania jakiejś czynności może być wyrażony za pomocą nieskończonej liczby wariantów danej skali.

Jeżeli liczba wariantów cechy ilościowej jest ograniczona a wartości danej cechy można wyrazić tylko w liczbach całkowitych, wówczas mówimy o zmiennej skokowej. I tak: liczba dzieci w rodzinie to przykład zmiennej skokowej. Rodzina może mieć jedno, dwoje, troje, czy więcej dzieci, ale nic może mieć 3,5 dziecka. O zmiennej skokowej mówimy wówczas, gdy pomiędzy dwiema sąsiednimi wartościami tej zmiennej, nie można wstawić wartości pośredniej np. liczba uczniów w klasie, liczba dzieci w rodzinie, ilość pomieszczeń dydaktycznych, itp. Zmienna skokowa może być podana tylko w liczbach całkowitych. Podawane w licznych opracowaniach dane o przeciętnej liczbie osób przypadającej na jedno pomieszczenie, wynoszącej np. 1.1 osoby czy przeciętnej liczbie dzieci w rodzinie wynoszącej np. 2.4 osoby, to jedynie wielkości statystyczne.

Zmienne, które nie oddają się bezpośredniemu pomiarowi, lecz można jedynie potwierdzić fakt ich występowania lub jego brak. to zmienne jakościowe. Są nimi takie właściwości przedmiotów, jak np. pochodzenie społeczne, poziom wykształcenia, zainteresowania, poglądy polityczne, wyznanie religijne, płeć badanych, aktywność społeczna, itp. Problem pomiaru tych zmiennych jest względny, gdyż pomiar taki nie jest wyrażony w liczbach, lecz słowach lub symbolach. Każda zmienna jakościowa, może przybrać, w zależności od potrzeb badawczych, różną ilość wariantów. 1 tak np. taka zmienna jak „wykształcenie", może mieć trzy warianty, np.: podstawowe, średnie, wyższe, lub więcej stopni: np.: niepełne podstawowe, podstawowe, zasadnicze, średnie, pomaturalne, wyższe. Dla takiej zmiennej jakościowej, jak „postawa ucznia” można wyodrębnić trzy wartości: życzliwa, obojętna, niechętna, a do

115