PICT6448

' Każda obserwacja powinna być dokładna. Aby obserwacja była dokładna. powinna być wnikliwa, /a wnikliwą można uznać taką obserwację, która umożliwia zarejestrowanie najdrobniejszych, a nawet mało widocznych dla przeciętnego człowieka sposobów postępowań, czy zachowań niewerbalnych. Wnikliwe obserwowanie różnych przedmiotów, zjawisk, sytuacji czy zachowań osób. przy jednoczesnym łączeniu różnych, nawet pozornie niepowiązanych ze sobą elementów w jedną całość, jest gwarancją dokładności obserwacji. Dokładności sprzyja także zakres wiedzy obserwatora jak i jego doświadczenie oraz dociekliwość badawcza Można powiedzieć, iz dokładność obserwacji, powinna nieomal być równoznaczna /. jej ..fotograficznością"

4. Obserwacja powinna być obiektywna, tzn. musi ujmować obserwowane zjawiska w ich rzeczywistym przebiegu bez zniekształceń. Nic może być uzależniona i skażona żadnymi pozytywnymi czy negatywnymi nastawieniami obserwatora. Oznacza to. że ocena obserwacji nic może być uzależniona od poglą-dów obserwatora, jego subiektywnych odczuć, emocji, czy oczekiwań. Emocje czy uprzedzenia powodują niekiedy, że obserwator dostrzega tylko to. co chce widzieć, a pomija te fakty czy zdarzenia, które w rzeczywistości miały miejsce. Dobry obserwator powinien wiernie i obiektywnie rejestrować obserwowane fakty, zdarzenia czy zjawiska. Muszą one być wiarygodnym odbiciem obserwowanej rzeczywistości. Nic może być tak. jak mówi stare powiedzenie, iż: .jesteśmy skłonni widzieć raczej to, czego oczy nic dojrzą, aniżeli to. co mamy przed oczami”.

5. Każdą obserwację powinna cechować selektywność, czyli wybiórczość, będąca następstwem aktywnej postawy obserwatora podczas obserwacji. W procesie kształcenia i wychowania występuje ogromna ilość zjawisk czy sytuacji pedagogicznych, które zmuszają obserwatora do selekcjonowania tych z nich. które uznaje za niezbędne i ważne ze względu na proces nauczania i wychowania i pomijanie tych z nich. które uznaje za mało ważne i nieistotne. Aby interesujące zjawiska właściwie selekcjonować, obserwator powinien przed przeprowadzaniem obserwacji przygotować wykaz osób, faktów czy sytuacji wychowawczych, które mają być przedmiotem obserwacji. Umiejętność selekcjonowania osób, zjawisk, sytuacji pedagogicznych czy postępowań i zachowań uczniów jest nierzadko czynnikiem przesądzającym o wartości zebranych informacji. Można by powiedzieć, iż każda naukowa obserwacja powinna być „myślącym spostrzeganiem”.

Niekiedy błędy w obserwowaniu, rejestrowaniu, a także interpretowaniu zjawisk, mają swoje źródło w intelekcie obserwatora Są one spowodowane niedoskonałością zmysłów człowieka, np. wadami wzroku, powonienia, słuchu, czucia, nastawienia, itp., które funkcjonują niezależnie od woli obserwującego. Znane są liczne złudzenia optyczne figur geometrycznych, zakłócenia w wadliwym postrzeganiu promieni świetlnych przechodzących przez wodę czy doświadczenia prowadzone na lekcjach fizyki, polegające na zanurzaniu

jednej ręki w gorącej wodzie a drugiej w zimnej, a następnie na zanurzeniu obu rąk w wodzie letniej. O podobnym złudzeniu pisał starożytny historyk grecki Herodot, następująco: ..Woda w tym strumieniu jest letnia o świcie W czasie, gdy ranek zapełniał się. jest znacznie zimniejsza: około południa staje się całkowicie zimna i dlatego wszyscy wtedy podlewają ogrody. Po południu. im później, woda staje się coraz cieplejsza, a o zachodzie słońca znowu jest letnia”. Podane przykłady zaczerpnięte z. pracy W.I. Bcvcridgc [1960. s. 136] dowodzą, iż na wartość pozyskanych informacji z obserwacji wpływa bardzo wiele czynników zarówno zależnych, jak i niezależnych od cech osobowych obserwatora.

Przeprowadzając obserwację pedagogiczną, należy uwzględniać wymienione uprzednio zasady. Ich przestrzeganie wymaga szeregu umiejętności, przygotowania teoretycznego oraz pewnego doświadczenia praktycznego. Sprzyja to pozyskaniu bardziej dokładnych i wiarygodnych informacji z obserwacji niezbędnych do przetestowania hipotezy i udzielenia odpowiedzi na postawione pytania badawcze.

2.2. Cechy obserwatora

Wartość zebranych podczas obserwacji informacji, zależy w niemałym stopniu od obserwatora . posiadanych przez niego cech. Nie ulega wątpliwości, że nauczyciel, który zna uczniów, potrafi dostarczyć bardziej wartościowych informacji o uczniach, o ich cechach osobowych, postawach, zachowaniach, sposobach postępowania, motywach działania, itp. niż jakakolwiek inna osoba obserwująca tych samych uczniów po raz pierwszy. Znajomość przedmiotu obserwacji. sprzyja także wyselekcjonowaniu tych spośród wielu dających się zaobserwować zachowań, zjawisk czy procesów, które umożliwiają udzielenie odpowiedzi na postawione pytania. Można powiedzieć, iż rolę obserwatora może lepiej pełnić osoba, którą cechuje:

1.    Spostrzegawczość, czyli umiejętność spostrzegania wielu zjawisk spośród tych. które dzieją się w danej chwili wokół obserwatora.

2.    Zdolność do wiernego i w miarę dokładnego przechowywania w pamięci to. co się zaobserwowało. Umożliwia to sporządzanie notatek i odtwarzania tych sytuacji, które były przedmiotem obserwacji.

3.    Umiejętność dostrzegania ważnych / punktu widzenia celu badań zjawisk i faktów, a także niektórych pozornie nieistotnych sytuacji wychowawczych, niebędących w polu bezpośredniego zainteresowania badacza.

4.    Umiejętność szybkiego kojarzenia i łączenia poszczególnych jednostkowych spostrzeżeń w jedną całość.

5.    Umiejętność kontrolowania swojego nastawienia emocjonalnego wobec obserwowanych zjawisk, zdarzeń czy jednostek. Obserwator musi kierować się

211