P1000500

Pojęcia

Mimo żc pojęcie dramaturgia muzyczna* nic zostało j** okmsłone, jest używane dość często. W sensie ogólnym ozn*^ ono pr/enos/enie znaczeń pr/c/ muzykę w rumai h akcji dram*, tycznej, w przeciwieństw ie do takiego rozumienia muzyki, ktfy raczej podkreśla jej niesemaiityc/.ność. Muzyka (a nic tylko k. hretto) podlega togi' typu badaniom tylko w' zakresie, u jakimi przyczynia się do charakterystyki |>ostaci oiaz kształtów#^ czasu i przestrzeni.

Nieco węższe rozumienie pojęcia odnosi się do okreOenu za pomocą muzy ki wszystkich istotny ch dramaturgicznych i te tety czno-teatralny ch elementów opery albo innego dzida teatru muzy cznego (operetki. singspiclu. musicalu). Jako przykład mo/. na tuta) przy wołać Waltera ł elscnsteina, daw nego dyrektorj Komische Oper w (ówczesnym) Berlinie Wschodnim: Jeflj tylko poważnie dosłownie potraktuje Pan partyturę Yerdiegu. co niestety czyni niewielu interpretatorów , to jest ona egzcmpla-r/cm reżyserskim /><// e.udltnce Każda ósemka, każda zmiana tempa, każde oznaczenie dy namiki jest już wskazówką sceniczną. K .izd.i figura instrumentalna odpow iada scenicznej akcji albo reakcji*' (Felsenstein/Friedrich/Herz 1970: 221).

Party tum jako egzemplarz reżyserski

fP

fo. co zostało tutaj pow ledziane z perspektywy artystycznej party tura rozumiana jako 'egzemplarz reżyserski’ - można zastosować jako metodę do badań nad zagadnieniami medialnymi Richard Wagner usiłował na przykład w nieznanej wcześniej siali określić w tekście właściwości przedstawienia - zarówno n pomocą bardzo szczegółowych w skazówek scenicznych, ji

i poprzez intensy w ną mimetyczność kompozycji, wpisaną w partytury muzyczną w postaci gestycznego i proksemicznego repertuaru aktorskich środków wyrazu. Ten rodzaj Wagnerowskie ustaleń muzycznodramaturgicznych i estetyczno-teatralnych wyjaśnia Horst Weber na przy kładzie Latającego Holendra:

Richard W agner precyzyjnie ukomponowal w partyturę każdy kruk laU)fq Holendra, jaki ów postrach wszystkich mor/’ postawił na lądzie od pierwsrw wejścia Ola lego rodzaju aktorstwa, jaki reprezentowali śpiewacy opctwuc^ sów W agneru. nualo to w zmacnioć w rażenie pojawienia się postaci JcJiuk J. siaj tak zakomponow any sposób poruszania się fatalnie oddziałuje tui próby * wiania pierwszych kruków przez potwornego Frankensteina (Weber 1*^4 H

Vi określenie wspomnianego tu paralelnego pr/cbicgu inu-Ąi i ruchu. \\ który m znaki gcstycznc przekładane są na scenę _tt stosunku jeden do jednego, przyjęło się określenie ’Mickcy \lousing’- lo pejoratywne powiedzenie wskazuje na to. że * dzisiejszej estetyce zakazane jest zwykłe dublowanie ruchem rtuików muzycznych c/> językowych.

/ punktu w idzema muzykologii rozważania nad zagadnienia- Wpbwkak _mj muzyczno dramaturgicznymi oznaczają przewartościowanie wyslkich dramaturgicznych i estetycznych komponentów teatru omryc/nego. W miejscu problemów związanych z historią mu-akiczy rozwojem stylów muzycznych pojawiają się zagadnienia odnoszące się bezpośrednio do teatru. W ten sposób dokonano iu/ i lak spóźnionej korekty. Idea dramaturgii muzycznej jest odpowiednikiem pojęcia dramaturgii scenicznej w teatrze dramatycznym i częściowo odwołuje się do tej tradycji badawczej.

/punktu widzenia nauki o teatrze pojęcie dramaturgu muzycznej jest problematyczne wtedy, kiedy w obrębie analizy inscenizacji p\ ono slosow ane w sensie normatyw no-wartościującym. Pojęcie dramaturgii muzycznej jest jednak niezbędne jako historyczne narzędzie analizy. Jak wygląda relacja między partyturą a libret- r*rt>tura tent? W obu przypadkach chodzi o funkcje specjalne: tekst libret- ^J librdt0 tanie jest dramatem, a muzyka operowa nie posiada autonomii, lecz jest obarczona określonymi funkcjami dramaturgicznymi i scenicznymi, które podlegały historycznej zmienności. Skrępo- Uiewimr*. wantę muzyki operowej funkcjami pozamuzycznymi najwyraz- ^nbmvUV7UC oiej widać w tym, że do XX wieku służyła ona głównie uzewnętrznianiu uczuć. Tego typu sfunkcjonalizowanic muzyki po-ijuilo się w baroku, kiedy teoria afektów stanowiła dominującą normę estetyczną i antropologiczną (=> także rozdz. 5.1). Doty- \r» cą to przede w szystkim arii, które należy rozumieć jako uczucia wyrażane przez kompozycję muzyczną. Na początku XVIII wieku teatr muzyczny i teatr dramatyczny, ze względu na podobny sposób przedstawiania, były dyscyplinami pokrewnymi. Monolog u teatrze dramatycznym rozumiano jako ciąg afektów wyrażonych odpow iednio przez gestykę i mimikę.

f-akt, że uczucia można przedstawić na scenie tylko pośrednio. ma ważne konsekwencje dla układu akcji w operze /arów -

133