Popper5

KARL R. POP PER
Gdy wystąpił z nią po raz pierwszy P: niesprawdzalna. Mówiono nawet wówczas no neutrino, iż teorii tej nie można sprawdzi okazało się nie tylko, że teoria jest sprawdź	tuli, była to oczywiście teoria i, że w taki sposób zdefiniowa-p. Około trzydziestu lat później ialna, lecz że znakomicie prze-

chodzi test. Powinno to ostrzegać tych, którzy skłonni są mówić, że nie

sprawdzalne teorie są bezsensowne (przypi

żywano mi często, lecz mylnie

ten pogląd) lub że nie mają „znaczenia poznawczego

eteru teorii. Nie rozwiązuje to to jednak odrzucić wiele spo

Tyle o kryterium empirycznego chara w pełni problemu Bacona. Pozwala nam

śród nieuzasadnialnych roszczeń do obserwacyjnego potwierdzenia, które tak trapiły Bacona.

>ści czy sprawdzalności to do-inia problemu Bacona. Wyko-; uczonemu, który utrzymuje,

Kryterium obalalności, falsyfikowaln piero pierwszy krok na drodze do rozwiąz nujemy ten krok, jak widzieliśmy, zadają że jego teorię potwierdza eksperyment lub;'obserwacja, następujące pyta nie: „Czy twoja teoria jest obalalna? A jałj) eksperyment lub obserwację uznałbyś za jej obalenie?”    |

Gdy odpowiada na te pytania zadowalająco, to wtedy i tylko wtedy możemy decydować się na drugi krok w naszym rozwiązaniu problemu Bacona. Oto, na czym polega ten krok.

uznać za potwierdzenia teorii co wtedy, gdy stanowiąsurówe jdko wtedy, gdy pojawiają się a w szczególności prób znale-Jłć się ich w świetle całej naszej iwodniczących z naszą teorią. lv zasadzie problem Bacona.

3, że zgodność między teorią a

Obserwacje czy eksperymenty możm (hipotezy czy twierdzenia naukowego) tyl sprawdziany teorii lub, innymi słowy, t w wyniku poważnych prób obalenia teorii zienia usterek tam, gdzie można spodziew wiedzy, łącznie z wiedząo teoriach współz Jestem przekonany, że rozwiązuje to Rozwiązanie to sprowadza się do teg

obserwacjąo niczym nie świadczyłaby, d ppóki teoria jest niesprawdzalna i dopóki nie stwierdzamy owej zgodności w wyniku poważnych prób jej sprawdzenia. Sprawdzanie teorii polega natomiast na próbach znalezienia jej słabych miejsc. Polega na próbach jej obalenia. A teoria jest sprawdzalna wtedy, gdy jest (w zasadzie) obalalna.

IV

Przyjrzyjmy się kilku przykładom. Psychoanaliza stałaby się teorią obalalną tylko wtedy, gdyby przeczyła, że występują faktycznie pewne możliwe czy wyobrażalne formy ludzkiego zachowania.

Newtonowska teoria grawitacji jest wysoce sprawdzalna, dlatego, na przykład, że jej teoria perturbacji przewiduje pewne odchylenia od podanych przez Keplera orbit planet, a przewidywanie to można obalić. Ein-steinowska teoria grawitacji jest wysoce sprawdzalna, ponieważ przewiduje pewne odchylenia od podanych przez Newtona orbit planet, a przewidywanie to można obalić. Przewiduje też zakrzywienie toru promieni światła oraz spowolnienie zegarów atomowych w silnym polu grawitacyjnym, a te przewidywania też można obalić.

Darwinizm natomiast nastręcza pewną trudność. Podczas gdy teoria Lamarcka jest, jak się wydaje, nie tylko obalalna, lecz została też faktycznie obalona (ponieważ nabyte przystosowania tego rodzaju, jakie wskazywał Lamarck, nie są chyba dziedziczne), to bynajmniej nie wiadomo, co mielibyśmy uznać za możliwe obalenie teorii doboru naturalnego. Jeśli, w szczególności, uznajemy statystyczną definicję przystosowania jako rzeczywistego przetrwania, to teoria przetrwania najlepiej przystosowanych staje się teorią złożoną z tautologii, a więc jest nieobalalna.

Wielkie osiągnięcie Darwina polegało, jak sądzę, na wykazaniu, że to, co uchodziło za celowe przystosowanie, można wyjaśnić, odwołując się do jakiegoś mechanizmu, takiego na przykład jak mechanizm doboru naturalnego. Było to ogromne osiągnięcie. Skoro jednak wykazano, że tego rodzaju mechanizm jest możliwy, powinniśmy próbować wyobrazić sobie mechanizmy alternatywne, a następnie próbować znaleźć jakieś eksperymenty krzyżowe, by rozstrzygnąć, który z tych mechanizmów występuje, nie zaś wzmacniać przekonanie, że mechanizm darwinowski jestjedynym możliwym mechanizmem.

Weźmy jeszcze przykład teorii ściślej związanej z pracą eksperymentalną-teorii przekazywania impulsów na synapsach. Teoria chemiczna przekazywania (przeciwstawna współzawodniczącej z nią teorii

103