S5006449

CXXXVI CZTERY TRAQBDli; .BARBARA* CX XXVII

jeszcze", gdy stolica czeku nu przyjazd jej nur/cc/onego, Wacłu-"^{1 2} Czeskiego, traktując nowe mnl/cństuo także juko oka/ję polityczna. Ale aby osiągnąć swe cele. Przemysław musi stanąć ponad prawem, przejść nicjuko do porządku dziennego nad prawdopodobnym uwikłaniem kraju w wojny ze Szwedami i Czechami. nad groźbą wojny domowej Zamiary te uniemożliwią jednak urzędnicy, wierni królowi dopóty, póki on wiemy był prawu, wierny narodowi.

Idea parlamentaryzmu polskiego wcielona zostujc w tragedii w postać Nałęcza, wzorowego urzędnika, stróża ..najświętszej ustawy”^,J2. Na dobyty przez króla miecz Nałęcz odpowie takim sarnym gestem: w finale tragedii zjawi się na czele wojska, by w imieniu narodu zdetronizować Przemysława Didaskalia podają: „Nałęcz na czele senatu, ludu i wojska u porządku i smutnej ciszy postępuje z wolna Księgę praw pr/cd nim niosą”. Cóż u symboliczna scena. Oto naród, w imię prawa, strąca z Ironu króla, który zagroził jego istocie bytu. A może tak/c lekcja dla przyszłego pokolenia.

Wszak tu właśnie, w slcr/e władzy', ponad sferą miłości, leży ukryte przesłanie dramatu Zależność między duchem narodu a strukturą państwa, między charakterem narodowym a formą rządów- zostaje ujęta w scenicznym obrazie, apoteozie majestatu Polski. To nic. ze przegrywają w istocie wszyscy bohaterowie tragedii. Zwycięża bowiem Forma wcielająca etos narodu i estetykę gatunku. Na ..spaloną ziemię" przybywa nowy król. wybrany przez naród cnotliwy Wad/²

•Z² Kreacje Marców-urzędników posiadają • planie realnym i²ą odpowiednik w ukształtowanym w latach Księstwa Warszawskiego wzorze „powabnego a dostojnego" Urzędnika, prawdziwego Wychowawcy Narodu: zoh J K Szaniawski. O natur:² i pr:²:nae:rmu urzędommt w ftkrasM (Warszawa 1808). Pracę tę omawia I. Ujejski, op nr. *. 103-109 oraz 1. Chrzanowski. Idealny »ąpM |w zbiorze | Opn-mon i peirmum pabkL Studia : historii literatury. Warszawa 1971

2. „Barbara”. Wzór tragedii Ranne a oceniany był w tej epoce najwyżej, traktowany jako .„skala, której wierzchołku najtrudniej dosięgnąć"»" Ku tej „skale" dążyli wciąż klasycy, ponawiając za każdym razem strukturalny wzór gatunku. Generalnie zatem rację nual Tomasz August Olizttrowski. gdy broniąc klasycy stycznej tragedii przed „terroryzmem romantycznym" pisał: „Naśladowali? Zgadzam się: kopiowali? nic"'¹¹. Vk kręgu tego ..szlachetnego" naśladownictwa znajduje się również flar-bura Radzi²4U>una I ona bowiem stanowi wariant Racincuw-skKfO motywu Bcicniki. Feliński modyfikuje wszak ze sytuację znaną 7 hukani), prezentuje inną postać konfliktu między uczuciem a racją państwową tutaj król walczy z narodem o u/namc prawowitej zony, której jednak mc powinien był zaślubić.

Ówcześni widzowie teatralni ..powszechnie zachwycali »ę Bar borą tak może, jak ich synowie Wallmodm" i‘-. romb Izy podczas spektaklu zgodnie z sentymentalną modą fraza, dowodząc tym ałwzDotci ówczesnego przekonania o „szczególniej romansowym" charakterze narodu Posrod tej publiczności odnajdziemy Kazimierza Brodzińskiego, który podówczas najgłębiej odczul i zrozumiał tę tragedię i który zastanawiając się nad istotą gatunku, napisał. „W tragediach potrzeba nie tylko szczególne zdarzenie uzupełnić, mc tylko dać ideał szczególnego charakteru i namiętności, ale dcał narodu i wieka • jednej osobie. w jednym zdarzeniu zebrany i uzupełniony" ^,l. Poczynając od premiery Brodziński chodził aa wszystkie spektakle Barbary, ślcd/il krytyki, słuchał rożnych sądów i „podał aa

1

U² K Brodziński. My Bi o dĄUnm polskiej literatury (w ] Aon² ntrtiriaRŻmirar. tę rit. I. I. t 113.

*'• T. A Olitarowtki. O literatur:² Jramatwy.iy p²dti«t. •bw-jM Poznański² ISA i II. a. Ml

2

Mm t 683.

*** K Brodziński, Km tmtjki fw ) hsma .. i 6, Nad 1171. iK