S5006951

xuv KIRKOR

„Szlachcic republikancki" Kirkor okazał się dla t. krytyka, obok Pustelnika i Aliny, uosobieniem narodowi tradycji?"Poją! on istotę owej tradycji, bo postanowił szu kać żony pod dachem wieśniaczej chaty, takiej w jaki* mieszkał niegdyś legendarny Lech z opowieści Pustelnik., Tragizm życia Kirkora polegał na tym. że przyszło działać w świecie opanowanym przez wrogą tradycji pr- i-tykę. 2e musiał walczyć o renesans tradycji w historii. J_c: bowiem pisał Norwid ..to jest człowiek u którego Dziś je- -jeszcze historią"*⁷.

Sprzymierzeniec tradycji został jednoczenie przedsl a-wiony jako sympatyk ludu. Nie było to połączenie przyp '1-kowe. Nadało ono w intencji poety progresywny charaktc* konserwatywnej idei. Kirkor nie walczył o wskrzeszeń ae przeszłości przeciw postępowi — on walczył o realizac ję tradycji, o przywrócenie jej miejsca we wrogiej naród historiL

Poeta wyposaży! tę postać w cechy uznane przez świadomość narodową (czyli literaturę) za szczególnie polskie. A jednocześnie uwypuklił takie aspekty ideowe jej postawy. z którymi sam się w jednoznaczny sposób solidaryzował.

Kirkor jako ..rycerz chrześcijański". Kirkor jest bowiem wcieleniem dwóch ideałów polskiego szlachcica: rycerzem chrześcijańskim, a jednocześnie rycerzem-ziemianinem.

Jako wyznawca pierwszego ideału prezentuje się najpełniej w pierwszej rozmowie z Pustelnikiem. Pamiętając o zdobiącym go symbolu waleczności i patriotyzmu: orlich piórach, deklaruje chęć walki z królem Popielem IV. Owa chęć łączy się ze słowami żalu, źe nie mógł swojej gotowości do obrony słusznej sprawy ujawnić na Golgocie, jako bojownik umęczonego Chrystusa (a. I w. 134—135).

^w C K. Norwid, op. di., s. 200.

Rycerz walczący za wiarę i ojczyznę — to częsty gość na tamach literatury staropolskiej. ..Biały orzeł odmlodnąi strach to w świecie sępom" ^{1 2} pisał Jakub Jurkowski o zmaganiach rycerstwa z wrogiem. Jednocześnie było to rycerstwo chrześcijańskie i jako takie porównywane do krzyżowców. Jak bowiem pisał w Żołnierskim nabożeństwie, kodeksie honorowym staropolan. ks. Piotr Skarga „chlubna jest walka z poganinem f~] którą Polacy nasi starzy dobywając mieczów przy czytaniu ewangełej oświadczali". Byli to zdaniem kaznodziei następcy tych Polaków, którzy rzekomo ..z inszymi chrześcijany na obronę do grobu Bożego i wiary chrześcijańskiej przeciw Saracenom wyprawy czynili" ³. Postać Kirkora — obrońcy wiary — mógł poeta skreślić również w oparciu o znaną w folklorze humoreskę, opowiadającą o genezie cech charakterologicznych różnych narodów. Polakowi przyznana została bitność. bo w debacie nad sposobami ratowania Chrystusa z Golgoty zdeklarował chęć odbicia go zbrojną ręką

Dominującym ideałem żydowym staje się jednak dla Kirkora żywot szlachdca-ziemianina.

Kirkor jako szlachcic-ziemianin. Przyszły mąż Balladyny deklaruje w rozmowie z teściową miłość do „wiejskiego życia", do świeżego powietrza, do widoków z wiejskiego ..ganku" (a. II, w. 435—437). .Jam stworzony do ciszy wiejskiej I prostoty" (a. IV, w. 352) mówi w swoim pierwszym po zwycięstwie przemówieniu publicznym, uzasadniając rezygnację z korony ofiarowanej mu przez lud. Swoje marzenie żydowe ujawnia najdobitniej w ostatniej rozmowie

1

“ Cyt za L Szczerbi ck ą-Slęk. W kręgu Klio i KqI-liope. Staropolska epika historyczna. Wrocław 1073. s. 154.

*    Cyt za L. Szczerbi cką-Slęk, op. cif., s. 151.

2

   Por. J. Krzyżanowski, Polskie motywy baśniowe

3

w twórczości J. Słowackiego, «Pamiętnik Literacki² 1930, z. 1. t. 105.