skanuj0009 (52)

Nic wszyscy zgadzają się z tym, że respekt dla autonomii jest podstawową zasadą moralną czy w ogóle obowiązującą zasadą moralną. Utylitaryści nie respektują autonomii dla niej samej, chociaż mogą przypisywać większą wagę pragnieniu osoby, by żyć, czy to na sposób utyli-taryzmu preferencji, czy jako dowód, że życie osoby było jako całość szczęśliwe. Ale jeśli jesteśmy utylitarystami preferencji, musimy pozwolić na to, że pragnienie życia może być przeważone przez inne interesy, a jeśli jesteśmy utylitarystami klasycznymi, musimy uświadomić sobie, że ludzie mogą być w błędzie, jeśli chodzi o ich oczekiwania co do szczęścia, lak więc, mylitarysta, sprzeciwiając się zabiciu osoby, nie może postawić takiego samego akcentu na autonomii jak ci, którzy respektują autonomię jako niezależną zasadę moralną. Klasyczny uty-litarysta może być zmuszony do zaakceptowania, że w pewnych wypadkach byłoby dobrze zabić osobę, która nie wybiera śmierci, na podstawie tego, iż osoba ta wiodłaby nieszczęśliwe życie. Jest to jednak prawdą tylko na krytycznej płaszczyźnie rozumowania, jak ustaliliśmy wcześniej, utylitaryści mogą zachęcać ludzi, by przyjęli w codziennym życiu zasady, które prawie zawsze prowadzą do lepszych konsekwencji niż jakiekolwiek inne postępowanie. Zasada respektu dla autonomii byłaby pierwszorzędnym przykładem takiej zasady. Faktyczne przypadki, które skłaniają do podniesienia tych kwestii, omówimy krótko w dyskusji o eutanazji w rozdziale 7.

Warto byłoby zebrać nasze wnioski o wartości życia ludzkiego. Zobaczyliśmy, że sit cztery możliwe powody do utrzy mania, iż życie osoby ma pewną odrębną wartość wykraczającą poza wartość życia istoty, która tylko odczuwa: troska utylitarystów klasycznych o efekty, jakie zabicie będzie miało dla innych; troska utylitarystów preferencji o frustrację ofiary z powodu niespełnienia pragnień i planów na przyszłość; argument, że zdolność do ujęcia siebie jako egzystującego w czasie jest koniecznym warunkiem prawa do życia; oraz respekt dla autonomii. Chociaż, na płaszczyźnie krytycznego rozumowania utyli-tarysta klasyczny zaakceptowałby tylko pierwszy, niebe/.pośredni powód, a mylitarysta preferencji tylko pierwsze dwa, na płaszczyźnie intuicyjnej utylitaryści obu rodzajów prawdopodobnie opowiedzieliby się również za respektem dla autonomii. Rozróżnienie pomiędzy płaszczyzną krytyczną i intuicyjną prowadzi nas więc do większego stopnia konwergencji na płaszczyźnie codziennego podejmowania moralnych decyzji między utylitarystami a tymi, którzy wyznają inne poglądy moralne, niż miałoby to miejsce, gdybyśmy wzięli pod uwagę tylko krytyczną płaszczyznę rozumowania. W każdym razie żaden z czterech powodów do objęcia szczególną ochroną życia osób nie może być odrzucony od ręki. Dlatego też musimy mieć wszystkie na uwadze, przystępując do rozpatrywania praktycznych kwestii związanych z zabijaniem.

Zanim jednak przejdziemy do tych kwestii, musimy rozważyć stwierdzenia o wartości życia, które nie odwołują się ani do przynależności gatunkowej, ani do bycia osobą.

Świadome ży cie

Jest wiele istot, które odczuwają i są zdolne do doświadc zania przyjemności i bólu, ale nie są racjonalne czy samoświadome, więc nie są osobami. Będę się odnosić do tych istot jako istot świadomych. Wiele zwierząt prawie na pewno mieści się w tej kategorii; również nowo narodzone niemowlęta i niektórzy ludzie niepełnosprawni intelektualnie. Którym z. nich dokładnie brakuje samoświadomości, rozważymy w następnych rozdziałach, jeśli Toolcy ma rację, o tych istotach, które nie mają samoświadomości, nic można |>owied/.icć, że mają prawo do życia, w pełnym znaczeniu słowa „prawo". Mimo to zabicie* ich może być złe z innych powodów. W tej części zapytamy, czy życie istoty, która jest świadoma, ale nie samoświadoma, ma wartość, a jeśli tak - jak wartość takiego życia ma się do wartości życia osoby.

Czy powinniśmy cenić świadome życic

Najbardziej oczywistym powodem, by cenić życie istoty zdolnej do doświadczania przyjemności i bólu, jest przyjemność, jakiej może doświadczyć. Jeśli cenimy nasze własne przyjemności - jak przyjemność jedzenia, uprawiania seksu czy szybkiego biegu i pływania w upalny dzień - to uniwersalny aspekt ocen etycznych wymaga, byśmy rozszerzyli nasze pozytywne oceny własnych doświadczeń tych przyjemności na podobne doświadczenia wszystkich, którzy mogą ich doświadczyć. Ale śmierć jest końcem wszystkich przyjemnych doświadczeń, zatem

105