skanuj0135 (2)

skanuj0135 (2)



260 Słowotwórstwo

cia księciu księciem-, jest wołacz kśze = księże. Te wyrazy skrócone polegają na fonetycznych uproszczeniach, które zresztą w sposób naturalny zachodzą w żywej mowie w odniesieniu do wyrazów często używanych a pełniących rolę raczej czysto formalną, jak właśnie tytuły; z zasadą nowoczesnych skrótowców nie mają one nic wspólnego.

Inny rodzaj skracania w praktyce mowy potocznej nazw więcej wyrazowych polegał na wybieraniu jednego składnika lub dwu składników zestawienia jako znaku całości, np. Akademia w znaczeniu Polska Akademia Umiejętności, Rada Szkolna w znaczeniu Galicyjska Rada Szkolna Krajowa, do Czartoryskich w znaczeniu do Muzeum Czartoryskich, u Sobieskiego w znaczeniu w Gimnazjum im. króla Jana Sobieskiego, na Sławkowskiej w znaczeniu na ulicy Sławkowskiej.

Dłuższą tradycję mają też skróty pisaniowe w rodzaju prof. — profesor, ks. = ksiądz, dr = doktor, por. = porucznik, nr - numer, np. = na przykład-, skróty nazw miar, wag, monet, np. m dcm a kg zł gr; itd. itp. c. d. n. śp.

Wszelkie skrótowce,- znane różnym językom i od dawna, wypływają z zasady oszczędności środków językowych: poprzestaje się na tym, co w danych warunkach kontekstowych i konsytuacyjnych wystarczy dla porozumienia się. Praktyczny początek miały skrótowce w języku pisanym (por. np. stare skróty paleograficzne w rękopisach): zaleca! je zysk na czasie i miejscu; ponieważ zaś były używane w pewnych zamkniętych dziedzinach życia, np. w wojsku, w administracji, gdzie posiadały dla swoich użytkowników wartość umowną, i ponieważ było ich zrazu niewiele, przeto mogły spełniać praktyczną funkcję uproszczenia, ułatwienia bez obawy o niezrozumiałość. Z języka pisanego przenoszą się do języka mówionego. Nie bez wpływu mógł tu być czynnik techniczny, mianowicie telegraf, udostępniony coraz szerszym masom a wymagający możliwie krótkiego wypowiadania się.

Mnożenie się i rozpowszechnianie skrótowców przypada na ostatnie dziesięciolecia. Najważniejsze bodźce tego rozwoju to: wzmożone tempo życia, pośpiech, wyścig z czasem; ilościowy wzrost różnych instytucji publicznych, których nazwy są tym dłuższe i bardziej wieloczłonowe, im dokładniej mają wyrazić funkcję danej instytucji w odróżnieniu od innych pokrewnych (np. Państwowy Instytut WydawniczyPIW, Państwowy Instytut Matematyczny.P1M, Państwowy Instytut Hydrologiczno-Meteorologiczny — PIHM, Państwowy Instytut GeologicznyPIG);

wielość placówek handlowych, które dla celów konkurencyjnych w ustroju kapitalistycznym musiały się posługiwać także zwartymi, sugestywnymi a oryginalnymi nazwami firmowymi, np. Leo — lekkie, eleganckie, oszczędne obuwie, Polrek — polska reklama, Artepor — artykuły techniczne i elektrotechniczne z porcelany, Konsinstal — konserwacja instalacji wodociągowych, Herbewo — Herliczka, Beldowski, Woloszyński, Kellera — Kellner Kraków, Karnet — fabryka wyrobów metalowych;

rozbudowa wojska i aparatu administracyjnego, co rodzi potrzebę nazywania wielu zróżnicowanych jednostek i placówek organizacyjnych.

Wykształcone kręgi społeczeństwa polskiego zajmowały wobec skrótowców stanowisko raczej oporne, jak o tym świadczy polemiczna dyskusja z okresu około r. 1930: zarzucano im niezrozumialość poza oia-snym kołem „wtajemniczonych11 fachowców, każenie zasad rodzimego słowotwórstwa i piękna języka „wypoconymi pod presją wygodnisio-Btwa przez żywiołki drobniejszego płazu złożeńcami11 (Szukiewicz).

Życie przyniosło jednak skrótowcom zwycięstwo w ostatniej dobie rewolucyjnej. Wiele spośród okoliczności, o których była powyżej mowa, działa teraz jako bodźce ze wzmożoną siłą. A że przemiany rewolucyjne szczególnie sprzyjają rozwojowi skrótowców, dowodzi ich wielość, różno-rodnośó i praktyczna żywotność w Związku Radzieckim (np. wuz — wyższa uczelnia, kołchoz komeomol rabfak rabkor kompania gosizdat i wiele innych).


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
skanuj0100 (2) 190 Słowotwórstwo § 14. Formanty zapożyczone Jest. jeszcze jeden objaw zmienności, ru
skanuj0119 (12) Zjawisko kawitacji Kawitacja jest zjawiskiem fizycznym, które wywołane j zmiennym ci
41649 skanuj0119 (12) Zjawisko kawitacji Kawitacja jest zjawiskiem fizycznym, które wywołane j zmien
skanuj0001 (370) ODLEWNICTWO jest techniką wytwarzania wyrobów metalowych zwanych odlewami polegając
41649 skanuj0119 (12) Zjawisko kawitacji Kawitacja jest zjawiskiem fizycznym, które wywołane j zmien
1. Co to jest Value Based Management (VBM) ? *    Koncepcja zarządzania polegająca na
skanuj0039 3 Gra „Kot mojej babci”Co należy zrobić Jet to wspaniała, rodzinna gra. Zabawa polega na
wsk0 30 Naprawa motocykli WSK i M21W2S przewidywany jest filtr typu suchego. Obsługa takiego filtru
DSC00047 (39) Układ sekwencyjny Przerzutnik Jest podstawowym elementem układów sekwencyjnych Jego fu
d) wykonywany jest tak samo jak test termokinetyczny. różnica polega na zastosowaniu innego urządzen
Co jest istotą spółki komandytowej? Istota spółki komandytowej polega na tym, że przynajmniej jeden
73552 skanuj0025 (51) Formuły liczenia głosów 1. formuła d’Hondta - należy do grupy formuł największ
016(2) Na pewno wiesz, co jest narysowane u góry. Pokoloruj te rysunki, które znajdziesz na placu za
Proces metamorfizmu Jest to proces zachodzący w głębi skorupy ziemskiej i polegający na przeobrażeni
CCF20081123025 HACCP jest więc systemem o charakterze prewencyjnym, nie kreatywnym. Polega na ident
Zdj 25252525EAcie623 •Metoda Hoppego - jest to modyfikacja metody metody Fatkina i Isąjewa pole

więcej podobnych podstron