skan2

466. Osialcezny krok rozumu to uznać, że isinieje nieskończona mnogość rzeczy, kłóre go przerastają; wątły jest, jeśli nie dosięga tej świadomości.

A jeśli rzeczy przyrodzone przerastają go, cóż powiedzieć o nadprzyrodzonych? [...}

477.    Serce ma swoje racje, których rozum nie zna; widzimy to w tysiącu rzeczy. Twierdzę, że serce kocha z natury swojej powszechną istotę i leż z natury swojej kocha samo siebie, wedle tego. ku czemu się zwróci; i tępieje na jedno lub drugie, zależnie od wyboru. Odrzuciłeś jedno, a zachowałeś drugie: czyż kochasz siebie z racyj rozumu?

478.    Serce, instynkt, zasady.

479.    Poznajemy prawdę nie tylko rozumem, ale i sercem, w ten sposób znamy pierwsze zasady i na próżno rozumowanie, które nie ma w tym udziału, sili się je zwalczyć. Pjrrończycy, którzy obrali to za wyłączny swój cel, pracują nad tym bezskutecznie. Wiemy, że nie śnimy, mimo iż niepodobna tego dowieść rozumem; ta niemożność dowodzi tylko słabości naszego rozumu, a nie niepewności wszelkiego naszego poznania, jak oni twierdzą. Znajomość bowiem pierwszych zasad, jak przestrzeń, czat. ruch, liczby, jest równie mocna jak którakolwiek z łych, które czerpiemy z rozumowania. 1 na tych wiadomościach sercu i instynktu musi się opierać rozum j na nich budować wszystkie swoje wywody. Serce czuje, że są trzy wymiary w przestrzeni i że liczby są nieskończone; rozum dowodzi następnie, że nie ma dwóch kwadratów liczb, z. których jeden byłby podwójną drugiego. Zasady czujemy, twierdzenia wyprowadzamy za pomocą dowodu; i jedno, i drugie pewnie, mimo że odmiennymi drogami. 1 równie bezcelowe i niedorzeczne jest, aby rozum żądał od serca udowodnieniu pierwszych zasad, nim zgodzi się rui nic przystać, jak byłoby niedorzeczne, aby serce — nim

/grodzi sieje przyjąć — żądało od rozumu czucia wszystkich twierdzeń, które len udowadnia.

Ta niemoc winna tedy prowadzić jedynie do upokorzenia rozumu, który chciałby sądzić o wszystkim, ale nie do zwalczania naszej pewności, rak juk gdyby tylko rozum zdolen był nas o czymś pouczyć. Dałby Nóg, abyśmy go. przeciwnie, nigdy nie potrzebowali i abyśmy znali wszystkie rzeczy instynktem i uczuciem! Ale natura odmówiła nam lego dobra; dała mim, przeciwnie, bardzo niewiele wiadomości

lego rodzaju; wszystkie inne możemy nabyć jedynie z rozumowaniem.

ł oto czemu ci, którym Bóg dal religię z poczucia sercu, bardzo są szczęśliwi i bardzo słusznie przekonani. Ale tym, którzy jej mc mają, możemy ją dać jedynie rozumowaniem w oczekiwaniu, aż Bóg da im ją przez, poczucie serca, bez czego wiara jest jeno ludzka i bezużyteczna dla

zbawienia.

480.    Wiara — to dar Boga; nie sądźcie, bym twierdził, że to jest dar rozumowania. Inne 3’eligie nic mówią tego o swej wierze; aby dojść do niej, dawały jeno rozumowanie, klórc wszelako nie prowadzi do celu.

481.    Boga czuje serce, nie rozum. Oto co jest wiara: Bóg dotykalny dla serca, nic dla rozumu. [...]

598.    Iż łłóg chciał się ukryć. — Gdyby istni a) a tylko jed na religia, Bóg byłby w niej bardzo oczywisty. Gdyby męczennicy istnieli tylko w naszej religii, również.

Skoro Bóg tak się ukrył, wszelka religia, która nic powiada, że Bóg jest ukryty, nic jest prawdziwa; a wszelka religia, która nic podaje lego przyczyny, nie jest przekonywająca. Nasza religa czyni to wszystko. Yere tu es Deus absconditus.

599.    Gdyby nie było ciemności, człowiek nie czułby swego skażenia, gdyby nie istniało świniło, człowiek nie spodziewałby się lekarstwa. Tuk więc nie tylko sprawiedliwe, ale użyteczne dla nas jest. aby Bóg był w części ukryty, a w części jawny, skoro jednako .jest niebezpieczne człowiekowi znać Boga nie znając swej nędzy i znać swą nędzę nic znając Boga.

B. Pascal, My&łi. Przekład Tadeusza Żeleńskiego (Boya). W nowym układzie Jacąuesa Cbevalieru. Instytut Wydawniczy „PAX”. Warszawa 1972, s. 51-57, 61-63, 116-120, 131-132, 136-141, 194-199, 202, 295-21)7, J8IJ.

210

2) I