socj

Podziękowanie

Książka ta powstawała latami w notatkach i konspektach do moich wykładów, przede wszystkim w Uniwersytecie jagiellońskim, ale także piętnastokrotnie w USA (na Uniwersytecie Columbia w Nowym Jorku i Uniwersytecie Kalifornijskim w Los Angeles) oraz sporadycznie kilku innych uniwersytetach w Europie, Ameryce Łacińskiej i Australii. Udział w niej maja więc moi studenci, polscy i zagraniczni.

Napisana jednak została w całości podczas czterech wiosennych miesięcy 2001 roku. Taka intensywność pracy możliwa była tylko dzięki zaproszeniu mnie, jako gościa Rektorów, do dwóch instytutów badań zaawansowanych - węgierskiego Collegium Budapest oraz holenderskiego N1AS (The Nerherlands Institute for Advanced Study). Rektorzy Gabor Klaniczay i Henk Wesseling stworzyli mi w tym czasie zupełnie idealne warunki życia i pracy, jeśli istnieje specjalne miejsce w niebie czy raju przeznaczone dla uczonych, to z pewnością wygląda ono dokładnie tak, jak ich instytuty.

W skomplikowanym i mozolnym dziele przygotowania edytorskiego i produkcji tomu na szczególną moją wdzięczność zasłużyli Adam Mich aj łów i wnikliwa redaktorka Małgorzata Biernacka.

V

4

MM k

)

Oj-'. Cc

Rozdział 1

Socjologia i społeczeństwo

Wiedza społeczna a socjologia

Powiada się, że socjologia to nowa nauka na bardzo stary temat. Albo że socjologia ma krótka historię, ale dług;] przeszłość. Rzeczywiście, jako osobna dziedzina wiedzy naukowej rodzi się dopiero w I połowie XIX wieku. Nazwę „socjologia" wprowadza w 183 S roku francuski filozof Augustę Comte, budując zbitkę pojęciową z łacińskiego socius (zbiorowość, społeczeństwo) i greckiego logos (mądrość, wiedza). W połowie wieku pierwsze książki mające w tytule termin „socjologia" pisze brytyjski myśliciel Herbert Spencer. Ale musiał upłynąć cały wiek XIX, zanim socjologia pojawiła się jako uznana dyscyplina akademicka nauczana na uniwersytetach.

Mimo że swoje korzenie intelektualne miała w Europie, pełną akceptacje instytucjonalną zdobywa najpierw w Ameryce. W Stanach Zjednoczonych pierwszy wydział socjologii powstaje już w 1892 r. na Uniwersytecie w Chicago (kieruje nim Albion W. Smali, równocześnie założyciel „American Journal of Sociology", do dziś czołowego czasopisma socjologicznego w USA). Amerykańskie Stowarzyszenie Socjologiczne (ASA), największa do dziś organizacja zawodowa socjologów, utworzone zostaje w i 909 roku.

W Europie pierwsza katedra socjologii ustanowiona zostaje we Francji w J 895 roku na Uniwersytecie w Bordeaux (obejmuje ją Emile Durkbeim, który też od roku 1,898 zaczyna redagować bardzo wpływowy periodyk „UAnnec Sóciólogigue"). W% Niemczech znacznie później, bo dopiero w 1919 roku, na Uniwersytecie w .Monachium pierwszą katedrę socjologii uzyskuje Max We-

i>< ■ItaMiNp; »    u f i H, « l«    *♦**»    -ivr ***►    ■ ■