str 3

2. Gospodarka rynkowa

Gospodarka kierowana (centralnie planowana)

System gospodarki centralnie planowanej po raz pierwszy wprowadzono w Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich po zwycięstwie bolszewików w rewolucji październikowej. Obowiązywał on również w Polsce od II wojny światowej do 1989 roku. W tym systemie wielkie znaczenie miało centralne planowanie. Państwo było właścicielem większości zasobów gospodarczych, więc decydowało, jak należy je wykorzystywać. Dlatego przedsiębiorstwa produkowały jedynie to, co rząd uznał za ważne i potrzebne. Wielkość produkcji również wynikała z odgórnie ustalonego planu. Ceny ustalała władza, co powodowało ich niedostosowanie do sytuacji na rynku. Gospodarka miała charakter nakazowo-rozdzielczy, czyli zadania i środki na ich wykonanie były przekazywane ze szczebla centralnego do przedsiębiorstw za pośrednictwem rozbudowanego systemu administracji.

Gospodarka centralnie planowana doprowadziła do niedoboru dóbr konsumpcyjnych w sklepach. Długie kolejki i puste półki były codziennością obywateli PRL-u.

Mięso 500 g 1989-8	Mięso 300 g 1989-8	Mięso 300 g 1989-8	MIęso 300 g 1989-8
		I	MIęso 200 g 1989-8
Ftezenua 3 1989-8	Uiot. Ciel. z koście 300 g 1989-8	uioł.. ciei. z koście MOOg 1989-8	MIęso 200 g 1989-8

Rząd w epoce PRL-u wprowadził reglamentację (ograniczenie sprzedaży) deficytowych towarów, aby każdy miał szansę ich zakupu. Na zdjęciu kartka na mięso.

W przedsiębiorstwach nie zwracano uwagi na efektywność działalności, ważne było jedynie zrealizowanie narzuconego planu. Przy tym wszelkie straty zakładów państwowych wynikające z produkcji powyżej kosztów i z niegospodarności były pokrywane z budżetu państwa.

Kredytowanie przez państwowe banki w rzeczywistości było dopłacaniem do nieopłacalnych przedsiębiorstw. Praktycznie nie istniała konkurencja, zatem jakość produktów była słaba. Z powodu niedostosowania cen, ilości produktów na tynku oraz dochodów ludności powszechnie występowała nierównowaga rynkowa, która objawiała się niedoborem poszukiwanych produktów. Stopa życiowa ludności była zbyt niska w stosunku do oczekiwań społecznych. System centralnie planowany okazał się nieefektywny. Sytuacja ta rodziła potrzebę zmiany sposobu gospodarowania w skali kraju na bardziej racjonalny.

Początki transformacji polskiej gospodarki

Pierwsze próby reformy systemu ekonomicznego Polski pojawiły się w 1981 roku. Uchwalono wówczas ustawę wprowadzającą samodzielność, samorządność i samofinansowanie przedsiębiorstw państwowych. System ten określano jako „3S”. Nie zniesiono jednak własności państwowej. Druga połowa lat osiemdziesiątych była w Polsce okresem stale po-

24