str 9

2. Gospodarka rynkowa

cena (p)

Wykres przedstawia wyznaczenie ceny równowagi rynkowej.

Jest to cena równowagi rynkowej, przy której wielkość popytu i podaży są równe. Dla każdej innej ceny chipsów różnica między ofertą kupowanych i sprzedawanych paczek jest większa. Na przykład za 3 zł znajdzie nabywców 60 paczek, ale producenci oferują po tej cenie tylko 30 paczek, zatem zawarto by jedynie 30 transakcji. Mamy tu do czynienia z przewagą popytu nad podażą, czyli niedoborem towaru na rynku. Jeśli chipsy będą kosztować 7,50 zł, to producenci przygotują ofertę aż 60 paczek, ale kupujący będą chcieli w tej cenie zakupić tylko 10 paczek. Do skutku dojdzie zatem jedynie 10 transakcji. W tym wypadku na rynku występuje nadwyżka podaży nad popytem, czyli nadprodukcja towaru. Takie ustalenie się ceny, które jest oparte na równowadze podaży i popytu to właśnie mechanizm rynkowy, nazywany także równowagą rynkową. Graficznym obrazem stanu równowagi rynkowej jest punkt równowagi rynkowej, czyli punkt przecięcia się krzywej popytu z krzywą podaży.

Stan równowagi rynkowej występuje w gospodarce bardzo rzadko.

Przy cenach tynkowych wyższych od ceny równowagi pojawia się nadwyżka podaży nad popytem, czyli nadwyżka rynkowa. Ceny rynkowe niższe od ceny równowagi powodują powstanie nadwyżki popytu nad podażą, czyli niedoboru rynkowego. Wystąpienie nadwyżki rynkowej, które może wynikać ze zwiększenia się podaży lub zmniejszenia popytu pod wpływem innych niż cena czynników, sprawia, że sprzedawcy obniżają ceny. W rezultacie popyt rośnie, a zmniejsza się podaż. Trwa to, dopóki nie nastąpi ich zrównanie. W wypadku niedoboru tynkowego sprzedawcy podwyższają cenę tak długo, aż zmniejszająca się wielkość popytu i rosnąca wielkość podaży doprowadzą do ustalenia ceny równowagi. Po jej osiągnięciu na tynku następują zmiany innych niż cena czynników, które prowadzą do kolejnych wahań wielkości popytu i podaży. Rynek ustala wówczas cenę równowagi na nowym poziomie.

Podsumowanie

° Rynek to mechanizm wraz ze związanymi z nim instytucjami, który pozwala oferującym dobra lub usługi na kontakt z nabywcami chętnymi do ich zakupu.

•    Popyt to ilość tow⁷aru, którą nabywcy są skłonni kupić w określonym czasie po ustalonej cenie.

•    Podaż to ilość towaru, którą dostawcy są skłonni dostarczyć na rynek w^? określonym czasie i po określonej cenie.

⁹ Rówmow^?aga rynkowa to sytuacja, w której przy określonej cenie wielkość popytu na określony produkt zrówmuje się z wielkością jego podaży.

Pytania i polecenia

1.    Jakie rodzaje rynków możesz wskazać w swoim otoczeniu?

2.    Jakie czynniki kształtują popyt, a jakie podaż?

30