SWScan00029

y (Burns 1985; Close i in. iy»u; neijer iyix_rrru.e * m.    ------ —₀ - __

7).W każdej z tych sytuacji wielkość narażenia i jego czas są wyrazem spekulacji opartej .in. na oszacowaniu zawartości amoniaku w pojemniku, z którego związek wyciekł, i analizie warunków atmosferycznych. Amoniak o stężeniach 3500 +* 7000 mg/m^J (2500 -r 5000 ppm) powoduje skurcz mięśni oddechowych oraz gwałtowne zatrucie wskutek nagromadzenia we krwi ditlenku węgla (Broker, Mossman 1977).

Wypadek w Potchefstroom w RPA w 1973 r., w którym doszło do wybuchu zbiornika i uwolnienia 38 t metrycznych amoniaku, posłużył za wzór do opracowania modelu, za pomocą którego zrekonstruowano stężenia oraz czas narażenia w zależności od strefy narażenia. I tak, za pomocą tego modelu wykazano, że w strefie poniżej 50 m od miejsca wybuchu w okresie 7,5 min stężenie amoniaku (TWA) wynosiło 41050 mg/m', co spowodowało zgon 6 osób, spośród 10 osób obecnych w tej strefie. W strefie od 50 do 100 m czas narażenia na amoniak o stężeniu (TWA) 27500 mg/m³ wynosił 9,3 min, a śmiertelność wyniosła 26% (7 z 27). W strefie oddalonej powyżej 250 m od miojcca wybuchu ni** dn<r7łn do żadnego zgonu. a czas narażenia na związek o stężeniu 12600 mg/m³ trwał 9,3 min. Na podstawie tego modelu wyliczono, że przewidywane stężenie LCso amoniaku w czasie 5 min narażenia wynosi 58000 mg/m³, a wartość LCo w tym samym czasie-wynosi 23600 mg/m^-' (Michaels 1999).

Innymi skutkami ostrego narażenia było najczęściej podrażnienie oczu oraz górnych dróg oddechowych, a także zmiany czynnościowe układu oddechowego. U ochotników narażonych na związek o stężeniu 94 mg/m³ przez 5 min stwierdzono silne podrażnienie śluzówki nosa. Skutek ten obserwowano również po narażeniu na amoniak o stężeniu 50 mg/m³, a amoniak o stężeniu 35 mg/m³ powodował, że niektóre osoby narzekały na wysuszenie błon śluzowych nosa (Keplinger i in. 1973). Narażenie 30-sekundowe na wprowadzony do komór nosa amoniak o stężeniu 70 mg/m³ wywołało oporność oddechową, auli osób, spośród 23 ochotników, dodatkowo podrażnienie nosa (McLean i in. 1979). Narażenie 10-minutowe na amoniak o stężeniu 35 mg/m’ w innych badaniach spowodowało średnie podrażnienie nosa u 4 spośród 6 osób (McEwen, Vemot 1972). Narażenie na amoniak o stężeniu 350 mg/m² w

! okresie 30 min wywołało zmniejszenie wartości 1 -sekundowej natężonej pojemności wydechowej oraz spowodowało podrażnienie górnych dróg oddechowych, które trwało do 24 h po f narażeniu (Siherman i in. 1949). Ponadto, ostre narażenia na amoniak o dużych stężeniach, zwykle będące wynikiem wypadku, mogą wywierać obok poparzeń, podrażnień oczu i dróg oddechowych także odległe skutki i przyczyniać się do rozwoju takich schorzeń, jak; rozstrzeń oskrzeli (Sobonya 1977; Leduc i in. 1992; Flury i in. 1983; Kass i in. 1972), zapalenie zatok (Brauibar 1998) i słabiej udokumentowaną chroniczną obturacyjną chorobę płuc (COPD), (de la Hoz i in. 1996; Brille i in. 1957) i astmę (Flury i in. 1983). W wielu sytuacjach, podczas wypadków i katastrof narażeniu inhalacyjnemu towarzyszyło narażenie skórne. Skutkiem narażenia na pary stężonego amoniaku są: poparzenia, pęcherze i inne uszkodzenia skóry. W opisywanych raportach, dotyczących tych katastrof, nie ma jednak informacji o wielkości narażenia (Close i in. 1980; Flury i in. 1983).

Narażenie na amoniak drogą inhalacyjną może wywierać szkodliwy wpływ na układ sercowo-naczyniowy, szkieletowo-mięśniowy oraz zmieniać morfologię krwi, ale tylko gdy dochodzi do narażenia na związek o dużym stężeniu. Skutki narażenia najczęściej stwierdzano u ludzi, którzy ulegli wypadkowi i byli narażeni na związek o dużym stężeniu. Ostre narażenia na pary stężonego amoniaku wywołują podwyższone tętno, wzrost ciśnienia tętniczego krwi oraz zatrzymanie akcji serca w wyniku stresu sercowo-płucnego (Hatton i in. 1979; Momague, Macneil 1980; White 1971). Skutków takich nie obserwowano po ostrym narażeniu na amoniak o stężeniu 350 mg/m³ łub narażeniu powtarzanym o stężeniu amoniaku na i poziomie 70 mg/m³ (Sifoerman 1949; Ferguson i in. 1977).

9