Systematyka poj�cia na egzamin z wyk�ad�w (1)

j^ndemit -^akson (naju^ścisj gatunek) unikalny dla danego miejsca albo regionu, występujący na ograniczonym obszarze, nigdzie indziej nie występujący naturalnie.

Obszar występowania endemitów może stanowić iuh dawny ar sal życiowy (refugium) pozostały po minionym okresie geologicznym Przyczyną endenuzmu może być również bariera przestrzenna, np. na izolowanych wyspach, w jaskiniach, gdzie z powodu gsograficaisj izolacji czyli braku kontaktu zs swoim gatunkiem (pałaoendsmity), wraz z nowymi warunkami życia przez dostatecznie długi okres wyewoluowały formy zupełnie różne od gatunków nieodizołowanych (neoendsmity).

Gatimła endemiczne w zasadzie tak są przystosowane (to swoich warunków ży cia, że nie tolerują większych wahań środowiska, a często wykazują cechy wąskiej specjalizacji (są stenobiontami). Gatunki endemiczne często należą do gatunków zagrożonych, gdyż są bardzo podatne na choroby i wrażliwe na inne zaburzenia (np kontakt z człowiekiem).

Mianem endemitu można też określać wyższe od gatunku taksony (rodzaj, rodzina), jeśli ich występowanie faktycznie ogranicza się do konkretnego, stosunkowo niewielkiego obszaru (wyspy, szczytu górskiego czy⁷ jeziora, np, 9 rodzajów 11 rodzina ryb głowaczowców z jeziora Bajkał to endemity).

Endemitem nazywane są też taksony niższe niż gatunek np, Leucoium vemum subsp. carpaticirm - endemit wschodmokarpacki.

Przykładami fauny endemicznej są żółwie słoniowe, a także legwan morski z Galapagos, australijski koala czy rogoząb australijski, a także hattena (Nowa Zełandra) i dront dodo (Maskareny) Na obszarze Polski największe skupisko gatunków endemicznych występuje na obszarach górskich, szczególnie w Tatrach (np jSkalmca tabzańska/ehraśeik AUogttmus starmachi), znacznie mniej endemicznych taksonów znajdujemy w Sudetach

Gatunki, które występują głównie w określonej strefie geograficznej łub okolicy, jednak przekraczają nieco swym zasięgiem ten teren i na niewielkiej liczbie stanowisk występują w bliskich okolicach swojego głównego obszaru wy stępowania nazywamy subendemrtami Przy kładem subendemitu we florze Polski jest brzoza ojcowska.

Przeciwieństwem gatunków endemicznych są gatunki kosmopolityczne, bardzo szeroko rozpowszechnione.

I Relikt {przeżytek kulturowy), termin biogeograficzny służący⁷ na określenie współczesnych organizmów, zarówno roślinnych jak i zwierzęcych mających w przeszłości szerszy⁷ zasięg geograficzny, lecz obecnie żyjący ch na terenie znacznie mniejszym. Zmniejszenie zasięgu może świadczyć o tendencji gatunku do wymierania.

Bardzo często są to formy, które znaczne zmiany klimatyczne przetrwały⁷ w jakiś szczególnych warunkach lokalnych lub które przybyły⁷ na tereny bardziej południowe z lodowcem i mimo jego cofania udało im się przetrwać w enklawach oddzielonych od obszaru obecnego występowania (relikt glacjalny). Reliktami kseroteimicznymi nazywa się organizmy, które przybyły na jakiś obszar w okr esie ocieplenia klimatu (np. pomiędzy zlodowaceniami), a następnie zostały⁷ oddzielone od naturalnego obszaru występowania. Relikty dzieli się też na relikty⁷ pierwotne (powstałe w wyniku naturalnych zmian środowiskowych) i relikty⁷ wtórne, powstające w wyniku rabunkowej gospodarki człowieka na Ziemi.

W systematyce mianem reliktu ewolucyjnego określa się "niedobitki'¹ różnych fonu żyda, pozostałe po wymarłych, grapach systematycznych. Z tej grapy, dla przykładu można wymienić amerykańskiego widłoroga (pozostałość fauny trzeciorzędowej Ameryki Północnej) łub "postmezozoiczną" tuatarę z Nowej Zelandii.

tóre nie osiągają na terytorium Polski granicy⁷ zasięgu

Wszy stkie rośliny (też grzyby i glony) klasyfikowane są do taksonów upotżądkowsnych w sy stemie kategem sy stematy czny Ji zgodnie z ich klasyfikacją biologiczną odzwierciedlającą ich historię ewolucyjną (filogenezę) W przypadku organizmów kopalny ch (z wyjątkiem okrzemek) dopuszcza się wyróżnianie i opisywanie taksonów morfologiczny ch (morphotaxa) odnoszący ch się do skamielin dokumentujących tylko cześć organizmu lub określone stadium rozwojowe Każdy organizm należy do wielu taksonów kolejnych rang systematycznych, przy czym ranga gatunku ma znaczenie podstawowe Wyjątkiem są tylko taksony mające status mcertae seths, które klasyfikowane są do rodzaju i gatunku, a ich przynależność do wyższych kałegom systematycznych możs byc na różnym szczeblu klasyfikacji nieznana Kodeks wskazuje następujące podstawowe rangi systematy czne:

•    gatunek (species, sp.),

•    rodzaj (germs, gen.),

•    rodzina (familia, fani,),

•    rząd (ordo, ord ),

•    Masa (ciassis, cl.),

•    gr omada łub typ (dińsio, phyłum)

•    królestwo (regnum).

Zgodnie z kodeksem wyróżnia się także następujące wtórne rangi między gatunkiem i rodzajem:

•    plemię (tribus, tr.), sekcja (sec ti o, sect.) i seria (senes, ser.),

oraz wtórne rangi poniżej gatunku.

• odmiana (yarietas, var.) i forma (forma, f).

Kodeks dopuszcza też tworzenie w miarę potrzeby kolejnych rang pomocniczych na przykład poprzez dodawanie do nazw rang sy stematy cznych przedrostka "pod-" (sub-), co w efekcie daje np. podgatunek (subspecies, subsp.) i podrodzaj (subgenus, subg ).

Taksony mieszańcowe (nothotaxa) posiadają rangi analogiczne do innych z wyjątkiem ograniczenia do kategorii rodzaju i niższych. Wyróżniane są przedrostkiem notko- (np. notkospecies, nothosp ), ew. oznaczane znakiem mnożenia y.

hac. species) - zbiór osobników posiadających podobne cechy, przekazywane płodnemu potomstwu. Innymi słowy gatunek to jednostka biologiczna dysponująca wspólną pulą fest tó także kategoria systematyczna wyższa ńiz pódgatiinek, a niższa niż rodzaj Jest pojęciem szerszym niz populacja

Suma genomów gatunku zwanalpulą genów

wiera pewien zasób dostępnej gatunkowi informacji genety cznej, opisującej cechy organizmów, które do mego należą.

Gatunek to pojęcie wieloznaczne, przy⁷ czym znaczenie tego terminu bardzo zależy⁷ od kontekstu, w jakim występuje.