Wyk�1 str3

3

Obydwa procesy, wywołane przez czynniki podaży i popytu, mają charakter kumulatywny. Wpływając wzajemnie na siebie potęgują swe działanie i zwiększają trudności będące następstwem niskiego poziomu realnego dochodu. Wskutek sprzężonego działania tych procesów powstają bariery rozwojowe, które prowadzą do stanu określonego przez Nurksego:....kraj jest biedny, ponieważ jest biedny.

Te podstawowe przyczyny zacofania gospodarczego wynikają z poziomu rozwoju gospodarki i z jej struktury. Oprócz nich występuje szereg innych trudności, pogłębiających procesy kumulatywne: braki surowcowe, deficyt wody, mała urodzajność gleby, niekorzystne warunki klimatyczne, nacisk czynników demograficznych, niski poziom oświaty, a zatem i kwalifikacji pracowników oraz wiele innych.

Rozumowanie Nurkse go jest bardzo precyzyjne, nie ustrzegł się on jednak od istotnych braków w swojej teorii. Nie poruszał bowiem w sposób dostatecznie głęboki przyczyn, które stworzyły warunki dla działania procesów okrężnych, a które w wielu wypadkach wynikały z długookresowej eksploatacji kolonialnej przez kapitał monopolistyczny. Pominął również czynniki społeczno-polityczne związane z kształtowaniem warunków istnienia i rozwoju krajów rozwijających się.

Podstawowe osiągnięcie teorii Nurkse go polega na wskazaniu możliwości i metody przezwyciężenia zaklętego kręgu ubóstwagłówny czynnik zwiększenia popytu i jego elastyczności, a zatem warunek zapoczątkowania wzrostu gospodarczego - to wzrost wydajności pracy. Rozszerzenie rynku dzięki zwiększeniu poziomu wydajności pracy i podniesieniu technicznego wyposażenia pracowników jest początkowo hamowane przez małą chłonność rynku wewnętrznego i obawy inwestorów przed ponoszeniem ryzyka. Ryzyko podejmowania inwestycji wynika z tego, że produkcja będąca ich rezultatem mogłaby natrafić na niedostateczny popyt. Jednakże - jego zdaniem - w przypadku zainwestowania kapitału w różnych gałęziach przemysłu może nastąpić stopniowa likwidacja barier popytu, ponieważ te różne gałęzie powinny zacząć stwarzać sobie wzajemny popyt.

Na tle przedstawienia teorii kumulatywnych procesów okrężnych należy zastanowić się nad problemem wpływu kolonializmu na stan poziomu rozwoju gospodarczego krajów słabo rozwiniętych. W literaturze ekonomicznej, a zwłaszcza w literaturze marksistowskiej, problem ten jest często oceniany bardzo jednostronnie i jednoznacznie. Kolonializm przedstawiany jest jako system bezwzględnej eksploatacji kolonii przez metropolie, co w długim okresie doprowadziło nie tylko do zacofania gospodarczego krajów skolonializowanych, ale spowodowało ich bezwzględne podporządkowanie metropoliom nawet po uzyskaniu przez nie niepodległości. W tej sprawie trzeba jednak zwrócić uwagę na fakt, że obok eksploatacji gospodarczej i brutalnego traktowania podbitych ludów i narodów przez władze kolonialne, kolonializm wprowadził w niektórych wypadkach elementy nowoczesnej cywilizacji do podbitych krajów. Podboje kolonialne dokonywane były wobec krajów mniej rozwiniętych przez kraje znajdujące się na wyższym poziomie rozwoju. Przykładem stosunkowo najlepszym jest przebieg kolonizacji angielskiej, w toku której kraj wchodzący na orbitę działania gospodarki kapitalistycznej, a następnie będący już najbardziej w ówczesnym świecie rozwiniętym krajem kapitalistycznym, podporządkowywi sobie kraje znajdujące się na etapie rozwoju społeczeństwa tradycyjnego W ten sposób - w ograniczonym zakresie - zostały do krajów podbitych przeniesione techniki przemysłowe, a zwłaszcza elementy nowoczesnej (na owe czasy) infrastruktury: kolej parowa, mosty, drogi, nowe metody budownictwa itp.