Słownik3

582 psychiatria opisowa

mująca się ogólnym funkcjonowaniem systemu ochrony zdrowia.

psychiatria opisowa (descriptive psychiatry), termin stosowany zwykle w odniesieniu do każdego systemu diagnostycznego w psychiatrii, opartego na stosunkowo jednoznacznych opisach jawnych, obserwowalnych objawów. Psychiatria opisowa przeciwstawiana jest zwykle szkołom dynamicznym, w których diagnoza opiera się na leżących głębiej, ukrytych czynnikach psychicznych.

psychiatria pracy (occupational psychiatry), gałąź psychiatrii, zajmująca się kwestiami diagnostycznymi i profilaktycznymi związanymi z miejscem pracy. Koncentruje się ona na takich problemach, jak powrót pacjenta oddziału psychiatrycznego do pracy, równowaga emocjonalna w Środowisku pracy, absencja, wypadki i skłonność do ulegania wypadkom, problemy związane z przechodzeniem na emeryturę itp. Zwana także psychiatrią przemysłową. Należy odróżnić od >■ terapii przez pracę.

psychiatria przemysłowa (industrial psychiatry) >• psychiatria pracy.

psychiatria sądowa (forensic psychiatry), gałąź psychiatrii dotycząca kwestii prawnych, takich jak określenie >• zdrowia psychicznego, kwestia odpowiedzialności za popełnione czyny, dopuszczalność skazania oskarżonego na karę więzienia itd. W zasadzie odróżniana od >■ psychologii sądowej, chociaż niekiedy psychiatra sądowy może być wzywany w celu zdiagnozowania problemów z tego zakresu wiedzy.

psychiatryczna opieka społeczna {psychiatrie social work), specjalizacja pracowników społecznych, przygotowująca ich do współpracy z psychiatrami i psychologami klinicznymi.

psychiczna anafilaksja (psychic anaphyla-xis) >■ anafilaksja psychologiczna.

psychiczna ataksja (psychic ataxia) *■ atak-sja psychiczna.

psychiczna choroba (mentol illness), ogólnie przyjęta konotacja tego terminu, obejmuje psychologiczne lub przejawiające się w zachowaniu anomalie, które są na tyle poważne, że wymagają interwencji psychiatrycznej. Zawiera ukryte założenie, iż choroba jest wywołana przez jakieś psychiczne „zarazki”, tak jak choroba somatyczna wywoływana jest przez zakażenie natury biologicznej. Szerzej >• choroba i >- diagnoza.

psychiczna impotencja (psychic impotence): 1. »- impotencja psychogenna; 2. chwilowa niemoc realizowania prawidłowych procesów psychicznych.

psychiczna izolacja (psychic isolation) >■ izolacja 4.

psychiczna ślepota (psychic blindness): 1. ślepota czynnościowa; 2. >- agnozja.

psychiczna zależność >■ zależność psychiczna.

psychiczne odrętwienie (psychic numbing), osłabione reagowanie na bodźce świata zewnętrznego, otępienie własnych emocji. Często obserwowane w przypadkach > pourazowego zaburzenia stresowego.

psychiczne uzdrawianie (mental healing), termin stosowany niekiedy jako synonim >■ uzdrawiania wiarą.

psychiczne wydzielanie (psychic secretion), termin wprowadzony przez I.P. Pawłowa w celu określenia tych pierwszych kilku kropel śliny wywoływanych przez bodziec, który uprzednio był obojętny. W bardziej ogólnym znaczeniu: każda warunkowa reakcja ślinowa. Również używa się tutaj bardziej ogólnego terminu odruch psychiczny.

psychiczne zaburzenie (mental disorder), określenie bardziej neutralne niż >• choroba umysłowa i >■ psychiczna choroba i preferowane przez wiele osób, ponieważ nie zawiera założeń co do medycznego modelu zjawisk klinicznych. Nadal jednak jest obciążone sugestią, iż sfera psychiczna jest zarazem analogiczna do sfery somatycznej, ale i odrębna od niej; też »■ zaburzenie, gdzie szerzej przedstawiono kwestie terminologiczne.

psychiczne zdrowie >- zdrowie psychiczne.

psychiczny (psychic, psychical): 1. w ogólnym i luźnym znaczeniu: odnoszący się do psychiki i tego, co jest psychiczne i/lub do osoby oraz do wymiarów osobowości; krótko: jest to [w jęz. ang.) synonim wyrazu psychologiczny', 2. w węższym znaczeniu: odnoszący się do różnych aspektów >■ parapsychologii, zazwyczaj spirytualizmu. W tym sensie forma rzeczownikowa [tu: medium - psychiczne] odnosi się do osoby, która twierdzi, że posiada zdolności nadprzyrodzone; 3. odnoszący się do zaburzeń psychogennych lub czynnościowych. Chociaż znaczenie to jest względnie dobrze zakorzenione w użyciu (np. Ślepota psychiczna), biorąc pod uwagę znaczenia 1. i 2. jest ono dla wielu osób mylące i dlatego na ogól preferuje się termin >■ psychogenny.

psychiczny determinizm (psychic determi-nism), forma >- detcrminizmu odzwierciedlająca pogląd, że wszystkie procesy psychiczne są przyczynowo uwarunkowane przez wcześniejsze doświadczenia. Termin ten jest przede wszystkim używany przez teoretyków psychoanalizy w odniesieniu do nieświadomych motywów i przyczyn.

psychiczny element (mental element) >- element 1.

psychiczny mechanizm (mental mechanism), termin stosowany okazjonalnie (i myląco) jako synonim »■ mechanizmu obronnego.

psychiczny odruch (psychic reflex) »• psychiczne wydzielanie.

psychiczny uraz, trauma (psychic trauma), ogólny termin określający bolesne przeżycie psychiczne. Zazwyczaj używany jest z taką implikacją, że przeżycie to jest długotrwale i przeszkadza w prawidłowym funkcjonowaniu.

psychika, psyche (psyche): 1. termin ten był najwcześniej i najbardziej ogólnie używany przez starożytnych Greków, którzy psychikę wyobrażali sobie jako duszę lub samą istotę życia; 2. w znaczeniu bardziej powszechnym konotacja tego terminu ogranicza się do umysłu. Chociaż obydwa znaczenia odzwierciedlają pewnego rodzaju >■ dualizm, mniej problematyczne i preferowane bywa znaczenie 2. Jest to również znaczenie, które zawiera się w pierwotnym znaczeniu psychologii-, 3. >■ jaźń, >• psychiczny 1. lub 3.

psychizm (psychism) >■ parapsychologia.

psycho-, w złożeniach oznacza odniesienie do psychiki, umysłu lub psychologii.

psychoaktywna substancja, lek psychoaktywny (psychoactive substance or drug), termin określający substancję lub lek oddziaływujące na świadomość, nastrój, jasność przytomności. W różnych okresach tak klasyfikowano wszelkie leki antypsychotyczne, antydepresyjne, antylękowe, pobudzające, uspokajające, substancje psychodeliczne [rozszerzające zakres świadomości] i halucynogeny. W rzeczywistości taka klasyfikacja nie jest zbyt pomocna, ponieważ właściwie każdy lek można zaklasyfikować do tej grupy; aspiryna, gdy uśmierza ból głowy, może zmienić naszą świadomość. Niemniej jednak użycie tego terminu uzyskało pewien stopień powszechności, ale właściwe jego zastosowanie ogranicza się do substancji, które wyraźnie działają na psychikę; >• psychotropowy, jako bliski synonim. [Obecnie używana definicja oznacza substancje (leki) psychoaktywne. Jako substancje (leki) psychoaktywne traktowane są te, które wywołują uzależnienie - przyp. red.]

psychoaktywnych substancji nadużywanie

(psychoactive substance abuse) >• substancji nadużywanie.

psychoakustyka (psychoacoustics), dział psychologii zajmujący się dźwiękami, ich percepcją i fizjologicznymi podstawami słyszenia. Jest to dziedzina będąca „skrzyżowaniem” fizyki, biologii i audiologii oraz nauk zajmujących się mową; obecnie jest podstawowym elementem wielu innych dziedzin, w tym badań nad językiem, mową, muzyką itd.

psychoanalityk (psychoanalyst): 1. osoba posługująca się metodą >» psychoanalizy 4. Termin ten jest zarezerwowany dla osób, które zostały przeszkolone w zakresie psychoanalizy na uznanej uczelni. Osoby te mogły przejść przez któryś z wielu etapów szkolenia, zanim zostały przeszkolone w dziedzinie psychoanalizy, np. mogą posiadać tytuł doktora medycyny o specjalizacji psychiatrycznej, mogły uzyskać tytuł doktora lub inny tytuł naukowy w dziedzinie psychologii, czy też tytuł magistra w dziedzinie pracy społecznej albo w poradnictwie. [W jęz. ang. często używa się terminu lay analyst (anali-tyk-laik), opisującego osobę, która pracuje jako analityk, ale nie ma dyplomu medycznego - przyp. red.]; 2. osoba, która ma zamiłowanie do interpretowania zdarzeń zgodnie z teorią psychoanalityczną. Użycie to