Czynniki brane pod uwagę przy badaniu postaw wobec inwalidów (Jones, Guskin, 1984)
Czynniki brane pod uwagÄ™ |
Przykłady |
1. Podmiot postawy (kto ma postawę, kto ją wyraża, czyja jest postawa). |
Społeczeństwo, profesjonaliści, dzieci, dorośli, specjaliści, różne grupy osób niepełnosprawnych, rzecznicy osób niepełnosprawnych, krewni. W grupach tych ludzie różnią się wiekiem, płcią, cechami charakteru, cechami osobowości. |
2. Przedmiot postawy (kogo postawy dotyczÄ…). |
Różne grupy osób niepełnosprawnych, różny poziom inwalidztwa, różny poziom kompetencji i atrakcyjności w grupie, różny stosunek do pomocy ze strony osób pełnosprawnych. |
3. Warunki, w jakich wyrażają się postawy. |
W porównaniu z innymi osobami niepełnosprawnymi i pełnosprawnymi, użyteczność informacji o innych osobach i grupach, liczba i rozmiar kontaktów z osobami niepełnosprawnymi. Rodzaj zachowań i sądów, czy mają charakter publiczny, czy prywatny. |
4. Co determinuje postawy, co wpływa na ich charakter. |
Zgeneralizowane postawy wobec wszelkiej odmienności, rozumienie niepełnosprawności, ogólny poznawczy rozwój, doświadczenia z osobami niepełnosprawnymi, rozmiar i rodzaj, specyficzny trening - próby zmian postaw, strategie zmian. |
5. Konsekwencje - jakie efekty wywołują postawy. |
W zachowaniu wobec ludzi niepełnosprawnych, w emocjach wobec tych osób. Gotowość do współpracy i wchodzenia w interakcje z osobami niepełnosprawnymi, pomoc wyrażana w polityce społecznej dążeniem do integracji. |
6. Pomiar postaw, metodologia badań. |
Socjometryczny wskaźnik akceptacji i odrzucenia, pomiar dystansu społecznego, skala postaw, obserwacja opinii społecznych, obserwacja interakcji, analiza prawa publicznego polityki społecznej, instytucji, analiza treści przekazywanych przez środki masowego przekazu. |
7. Teoretyczne modele, podstawy badań (jaka koncepcja, hipotezy, modele mogą być stosowane w badaniach i praktyce). |
Społeczny proces porównywania (Festinger, 1954). Etnocentryzm (Adorno, Frenkel-Brunswik, Levinson i Sanford, 1950); Dysonans poznawczy (Festinger, 1957). Analiza komunikacji (Hovland, Janis i Kelly, 1953). Modelowanie (Bandura i Waiters, 1963); Referencyjna teoria grupy (Kelley, 1952). Teoria atrybucji (Heider, 1958, Jones, Kanouse, Kel Weiner, 1971). Role społeczne (Thomas, 1966). Altruizm (Macaluay i Berkowitz, 1970; Mussen i Eisenberg-Berg, 1977). |
8. Etyczny aspekt problemu. |
Zgoda osób badanych, tajemnica zawodowa, duży takt i ostrożność w badaniach. Sprawiedliwość, obiektywizm, ostrożność. |
Zaprezentowane w zestawieniu czynniki brane pod uwagę przy badaniu postaw wobec inwalidów w dużym stopniu wyczerpują temat. Należy jednak zauważyć, że pewna grupa zagadnień przedstawionych przez autorów wymaga ciągle nowych badań i analiz. Można powiedzieć, że zasygnalizowane zagadnienia są opracowane przez badaczy często nieproporcjonalnie. Aby globalnie przeanalizować mechanizmy kształtowania się, funkcjonowania oraz zmian postaw wobec osób niepełnosprawnych, konieczne byłyby badania interdyscyplinarne, w których uczestniczyliby psychologowie, socjologowie, filozofowie i być może również przedstawiciele innych dziedzin nauki. Zaprezentowany przez R. L. Jonesa i S. L. Guskina przegląd czynników uwzględnia zarówno aspekty teoretyczne i metodologiczne badań nad postawami, jak również aspekt praktyczny. Ważne są zatem dla autorów praktyczne konsekwencje określonych postaw wobec inwalidów, a także teoretyczne modele badań nad postawami, pomiar postaw, a więc zagadnienia metodologiczne, oraz etyczny aspekt problematyki.
Poruszając zagadnienie osobowościowych uwarunkowań postaw wobec osób niepełnosprawnych i prowadząc badania empiryczne na ten temat należy wziąć pod uwagę wszystkie te aspekty. Jednocześnie jednak konieczne jest skoncentrowanie się na zagadnieniach specyficznych i szczególnie ważnych dla konkretnego zagadnienia. Czynniki przedstawione przez R. L. Jonesa i S. L. Guskina uwidaczniają, jak wieloaspektowa jest problematyka postaw wobec osób niepełnosprawnych i jak wiele jest jeszcze spraw wymagających wnikliwych studiów i badań naukowych.