PICT6137

256

256

badaniu postaw studentów, inna przy badaniu postaw młodzieży. ^y

Na wielkość próby istotny wpływ ma ilo.<ć wyróżnianych p_r/c/ kategorii statystycznych, którą dzielimy badaną zbiorowość. Im wi^ kategorii uwzględniamy, tym większa musi być próba.

Wreszcie wielkość próby określa stopień dokładności i pewności jaki chcemy w badaniach osiągnąć. Jak pamiętamy uniwersalny pozioni wierności daje badanie całości oczywiście w odniesieniu do tej całości Walor trafności, pewności i dokładności wniosków badawczych rośnie wraz ze wzrostem liczebności próby. Jest to w zasadzie słuszne w badaniach społecznycłi. aczkolwiek mogą istnieć od tej reguły odstępstwa.

Badania prowadzone na próbie reprezentacyjnej kierują się zasadami indukcji logicznej. „Uogólnienie indukcyjne zyskuje pewne większe lub mniejsze prawdopodobieństwo w obliczu danych, które przez to uogól-nicnie usiłujemy tłumaczyć” (T. Kotarbiński 1960). Specjalnymi zabiegami usiłujemy zgromadzić maksymalną liczbę przypadków potwierdzających założoną tezę. Im większa liczba przypadków z populacji generalnej potwierdza naszą hipotezę, tym większe jest prawdopodobieństwo, że jest ona prawdziwa, i na odwrót. Tak właśnie, jak określa to indukcja wyczerpująca i niewyczcrpująca.

Najczęściej jednak w badaniach środowiskowych znajduję zastosowanie indukcja statystyczna, pozwalająca na naukowe określenie wartości środkowych, wartości typowych i korelacji. A ponieważ znajomość jej zasad konieczna jest nie tylko dla dobom próby, lecz również do weryfikacji hipotez, odsyłam zainteresowanych do dzieł specjalistycznych. Znajdzie tam czytelnik również pomocne w pracy badawczej omówienie kanonów J.S. Milla jedynej zgodności, jedynej różnicy i kanon zmian towarzyszących.

10.5. Zasady doboru próby reprezentacyjnej

Podstawowym problemem przy doborze próby jest jej liczebność. Zależy to ml lego. czy próbę dobieramy drogą losowania, czy drogą ru celowego proporcjonalnego. W badaniach środowiskowych bar ^Zl

często zachodzi konieczność łączenia obydwu metod. Przy doborze próby drogą losowania jesteśmy w stanie określić wielkość prawdopodobnego błędu przy uogólnianiu wyników próby na całą populację, którą próba reprezentuje. Próby celowo dobierane nie dają takiej możliwości.

Waga odpowiedniego doboru próby rośnie wraz z zakresem uogólnień, które po jej przebadaniu formułujemy. Uogólnienia teoretyczne o zasięgu uniwersalnym muszą się opierać na badaniach próby reprezentującej uniwersalną populację. Dla wykazania błędności tezy uniwersalnej wystarczy znaleźć przykład próby podważającej jej słuszność. Badania środowiskowe w pedagogice wolne są od podobnych zagrożeń. Ich zakres jest zawsze ściśle ograniczony, a wartość tez historycznie i terytorialnie zmienna. Dla weryfikacji hipotez wystarczy zbadanie reprezentacji określonej populacji, byle hipoteza była prawidłowo zbudowana, a próba pobrana metodami gwarantującymi jej rzetelność. Przy pobieraniu próby metodą losową dla wielkich populacji statystyka posługuje się odpowiednimi wzorami.

Szczegółowe wyjaśnienia zasad techniki obliczania próby podają wszystkie podręczniki statystyki. Ponieważ samo wyjaśnienie użytych pojęć zabrałoby wiele miejsca, a mimo to nie wystarczyłoby do zdobycia umiejętności posługiwania się wzorami, pominiemy je tutaj.

Badania metodą reprezentacyjną oparte są na losowym doborze próby z populacji generalnej (badania takie opieramy na zasadzie wnioskowania

0    całości na podstawie części zbiorowości). Tak przeprowadzone badania gwarantują obiektywność otrzymanych wyników i pozwalają na oszacowanie całości. Na użytek badań środowiskowych omówić można kilka podstawowych technik doboru do badań metodą reprezentacji.

Wybór losowy i celowy. Przy wyborze losowym jednostek z populacji generalnej każda jednostka ma jednakowe szanse trafienia do próby. Przykładem takiego losowania są wszelkiego rodzaju loterie, pytania egzaminacyjne na zakrytych kartkach lub ciągnienie kartek z puszki zawierającej cyfry lub nazwiska. Wybór nielosowy świadomie dopuszcza do próby jednostki, które wydają się nietypowe lub posiadają szczególnie charakterystyczne cechy. Wybór taki nie spełnia jednak warunków obiektywności

1    daje wiedzę tylko szacunkową, odległą czasem dość znacznie od prawdy obiektywnej. Są jednak okoliczności, gdy zastosowanie takiej metody doboru jest trafne, ..można powiedzieć, że pobieranie próby na podstaw ie selekcji celowej znajduje uzasadnienie wówczas, gdy zachodzi zależność