CCF20081016050

także mieście się sprawa możliwości ekonomicznych. Koszty bariml muszą być brane pod uwagę przy decyzji i planowaniu. Wszystkie Ir względy w jednakowym stopniu obowiązują zespół badaczy pracujący pod organizacyjnym i finansowym patronatem rządowego instytutu jak i su motnego studenta studiów zaocznych piszącego pracę badawczą pud patronatem zawodowych i rodzinnych obciążeń.

Ale tego ostatniego w większym stopniu niż zawodowe zespoły badawcze dotyczy inne kryterium wyboru tematu badawczego. Jesl In osobiste, emocjonalne zainteresowanie tematem, odgrywające ogromiiii rolę w powodzeniu badań. Zawsze powinniśmy kierować się w takim wyborze osobistym poczuciem związku z daną problematyką. To prawda że to niesie za sobą zagrożenie większą niż normalnie dawką subiektywl zmu. Szczególnego, metodologicznego subiektywizmu w badaniach spn łecznych i tak nie unikniemy, za to pozytywne nastawienie uczuciowe juk dowodzą doświadczenia znacznie podnosi efektywność badań.

Niech poszczególnym krokom badaczy towarzyszy jakiś przykładowy temat. Przed paru laty w dyskusji prasowej poświęconej młodzieży użyłem określenia „Pokolenie odwróconych pleców”. Rozumiałem przez to min dzież zniechęconą, odwróconą od aktywności, zaangażowania, żyjąi i| swoim własnym światem dążeń, obcą naszemu lub oficjalnemu systemowi wartości.

Stanowisko takie wywołało polemikę. Jedni twierdzili, że jesl In w ogóle czarnowidztwo i wręcz przenoszenie teoretycznych koncept |l sfrustrowanego pokolenia Zachodu na polski grunt, podczas gdy na.s/n młodzież jest jak zawsze aktywna i zaangażowana. Drudzy twierdzili, /> owszem jest to prawda, ale nie cała. Młodzież wprawdzie odwróciła su,

od pewnego obszaru wartości, ale tym gorliwiej zwróciła się w i.....

obszary aktywności i do innego systemu wartości. Wymieniano tu główim religię ale także podkulturę młodzieżową i narkotyki.

Najsłuszniej będzie sprawdzić, jaka jest prawda, dlatego na użylcl jakby ćwiczeń sformułujemy sobie temat: „Poglądy i postawy młodzieży' Sformułowanie jest nieprecyzyjne (poglądy na co?, postawa to jedlin z pojęć bardzo wieloznacznych, młodzież jaka?, ale jakoś kierunku|i> nasze poszukiwania i będzie przedmiotem dalszej obróbki. Niech lo m powiedziałem wyżej starczy za określenie celu i uzasadnienie wyboru ‘>.2.2. Problemy badawcze

Powtórzę tu przytoczone w 2 rozdziale ważne stwierdzenie G. Beche-Imdea: „nie ma nauki bez wyraźnie postawionego pytania”. Powtarzam powtórnie powyższy aforyzm, gdyż podnosi on rangę problemów badawczych do jednego z zasadniczych kroków badawczych. Określa obszar niewiedzy i informuje o naszym osobistym pragnieniu znalezienia odpowiedzi na niepokój ignorancji.

Problemy mają postać pytań. To nie wyjaśnia jeszcze wszystkiego. Pytania bowiem mogą dotyczyć cech przedmiotu, zjawiska, ich własności. Mają wówczas postać prostą, zawierającą pytanie o jedną cechę, o jedną właściwość przedmiotu. Mogą też być pytaniem o rodzaj związków między cechami zjawiska o rodzaj zależności między zjawiskami i wówczas wyznaczają inny, szerszy zakres naszych poszukiwań. Przykładem pytania pierwszego rodzaju jest: „jakie są rozmiary narkomanii młodzie-ży”, „jakie jest wyposażenie szkoły w pomoce dydaktyczne”. Drugi rodzaj pytań miałby natomiast postać następującą: „jaki jest wpływ procesów dezorganizacji społecznej na narkomanię młodzieży” oraz „jaki wpływ na prawność nauczania ma wyposażenie szkoły w pomoce dydaktyczne”.

Aby lepiej zrozumieć skutki badawcze tego rozróżnienia pytań omawianego za H. Muszyńskim już w 2 rozdziale, przypomnę, że w logice hmkcjonują 2 rodzaje pytań tzw. pytania rozstrzygnięcia i pytania dopełnienia (Ajdukiewicz K„ Logiczne podstawy nauczania, Warszawa-Wilno 1938). Pierwsze rozpoczyna partykuła „czy” i w zasadzie domagają się tylko potwierdzenia lub negacji. Zawierają w sobie alternatywną możliwość poszukiwania odpowiedzi. Te odpowiedzi zawarte są w kon-imkcji gramatycznej i treści pytania. „Czy niepowodzenia dydaktyczne wpływają na pozycję dziecka w grupie rówieśniczej”. Odpowiedź może być „tak” lub „nie”. Odpowiedź pełna będzie brzmieć „Niepowodzenia dydaktyczne mają niekorzystny wpływ na pozycję dziecka w grupie mwieśniczej”. Czyli w pytaniu zawarte już było twierdzenie, czyli pytanie wyznacza obszar pojęciowy i fizyczny, na którym należy szukać odpowiedzi na nie.

Odmiennie rzecz się ma z pytaniami dopełnienia. Te jak wyjaśnia Ajdukiewicz rozpoczynają się na ogół zwrotem „jak”, ,jak jest” itp. i w swej strukturze gramatycznej nie zawierają informacji, gdzie należy ■nkać na nie odpowiedzi. Mogą brzmieć w ten sposób: „jakie są przy-i /,yny frustracji młodego pokolenia”. Na takie pytanie nie możemy odpo-

175