Zdjecie1245

-    cenzury prewencyjnej, represyjnej oraz autocenzury;

-    klasowych, politycznych i personalnych powiązań prasy;

-    ustalenia personalnego składu redakcji oraz problemów związanych z rozszyfrowaniem pseudonimów lub znaków, którymi autorzy sygnowali swoje publikacje;

-    oceny analizowanych tekstów prasowych w kontekście całokształtu poglądów i działalności ich autorów;

\ - tendencyjnego fałszowania opisywanych faktów (informacja nieprawdzi-wabądź manipulowana) lub autorskiego - subiektywnego opisu zdarzeń.

Nie sposób dokonać tu uniwersalnego wykazu trudności i ograniczeń, jakie wiążą się ze źródłowym wykorzystaniem prasy w badaniach historii wychowania. Będą one bowiem zróżnicowane w zależności od okresów badań, celów i problemów badawczych oraz wyboru tytułów gazet i czasopism, rodzajów wypowiedzi prasowej itp. Z problemów tych jednak musi zdawać sobie sprawę badacz operujący konkretnym materiałem prasowym. Będą one możliwe do przezwyciężenia, jeżeli wykorzystaniu źródłowemu prasy towarzyszyć będzie kwerenda archiwaliów, pamiętników, wspomnień i innych źródeł weryfikujących i uzupełniających źródłową informację prasową. Takie podejście do prasy, jako źródła wiedzy historycznej dotyczącej wychowania, jest zgodne z przyjętą dyrektywą metodologiczną respektowania zasady wyczerpalności i komplementamości źródeł, gdzie obok archiwaliów, pamiętników, wspomnień czy źródeł wywołanych, prasa staje się źródłem pełnowartościowym i pełnoprawnym. Podlega ona jednak, jak każde źródło, wymaganiom krytyki zewnętrznej i wewnętrznej, przy czym, zgodnie z metodologią historii, krytykę zewnętrzną prasy utożsamiamy z badaniem jej autentyczności, a krytykę wewnętrzną - z wiarygodnością badanej informacji w niej zawartej.

Wskazane wcześniej kwestie, np. cenzurowanie prasy czy różnorakie uwarunkowania decydujące o fałszowaniu lub manipulowaniu informacją, sprawiają, że badanie autentyczności źródła prasowego nie może ograniczać się do wąskiego rozumienia, tj. tak zwanej autentyczności ogólnej polegającej na ustaleniu jedynie datacji i miejsca pochodzenia. Oprócz badania tego rodzaju autentyczności (co w wypadku prasy jest stosunkowo proste) należy jeszcze uwzględnić autentyczność pragmatyczną, właściwą i źródłoznawczą¹¹. Z problemem autentyczności źródła prasowego ściśle łączy się problem wiarygodności (krytyka wewnętrzna), gdyż dla ustalenia autentyczności trzeba bardzo często głęboko wnikać w treść przekazu prasowego. Badanie wiarygodności źródła pośredniego zasadza się bowiem na badaniu wiarygodności informatora (autora przekazu) oraz

J. Topolski, Metodologia..., op. cit., s. 359-360.