18031 Zdjęcieb2

łowieckie czy wojenne) oraz podkreślania szczególnie B ważnych i przełomowych momentów w życiu pry- 3 watnym jej członków (np. obrządy związane z uzna- 5 niem narodzonego dziecka czy inicjacją dojrzałości). j Z całą więc pewnością możemy stwierdzić, iż mamy 1 tu do czynienia ze zjawiskiem nader powszechnym I i posiadającym bardzo odległy czasowo rodowód. Na- 1 leży bowiem przypuszczać, iż człowiek od początku swej odrębności gatunkowej w przyrodzie odczuwał emocjonalno-psychiczną i społeczną potrzebę rytuali- I zacji swoich zachowań w szczególnie ważnych mo- I mentach dla niego lub jego grupy społecznej. Posłu- I giwał się wówczas zespołem specjalnych gestów i słów oraz odpowiednio dobranymi rekwizytami nadającymi j normalnym czynnościom sens symbolu informującego o. j pewnym wydarzeniu czy zaistniałej sytuacji. Dany I zespół gestów, słów i rekwizytów, przedstawiony w odpowiednio uporządkowanym układzie, stanowi B istotę działania obrzędowego, które z kolei drogą po- | wielania przy analogicznych wydarzeniach i sytua- | cjach staje się zwyczajem respektowanym i przestrze- | ganym w tradycjach kulturowych danej wspólnoty społecznej.

Obrzędowość stanowiła również wyraz uzewnętrzniania dążeń człowieka do poznania i podporządkowania sobie tajemnych i groźnych mocy tkwiących w o-taczającej go rzeczywistości przyrodniczej. Realizacja tych dążeń znajdowała swoje odzwierciedlenie w różnorodnych czynnościach i praktykach magicznych. Dokonywane one były w sposób zrytualizowany (określona pora roku, kolejność działań, specjalne zaklęci! itp.) i tym samym stanowiły formę obrzędu o spe cyfice magicznej. W wiekach późniejszych na tyi podłożu wyrosły obrzędy o charakterze magiczno-rt ligijnym (wprowadzenie pojęcia istot nadprzyrodz

nych i personifikacja zjawisk przyrody). Licznych przykładów występowania takich form obrzędowych dostarcza nam rodzima kultura ludowa zawierająca cały konglomerat obrzędowy. Znajdujemy tu reliktowe formy starosłowiańskiej obrzędowości magicznej, późniejsze obrzędy chrześcijańskie o charakterze ma-giczno-religijnym oraz obrzędy świeckie. Tak więc zwyczaje, obrzędy i święta są przejawami kultury obyczajowej, która stanowi jeden z podzakresów szerokiego kręgu zjawisk kulturowych funkcjonujących w dziedzinie społecznego procesu produkcji i konsumpcji.

Cały dotychczasowy proces historyczny rozwoju życia społecznego ujawnia bardzo znamienny fakt, że społeczno-produkcyjna działalność ludzi pozostawała zawrze w nierozerwalnej relacji z ich działalnością ukierunkowaną na nieustanne kształtowanie człowieka i jego otoczenia, co ogólnie określane jest mianem kultury². Inaczej mówiąc, ustawiczny proces poznawania, opanowywania i przekształcania przyrody jest równocześnie procesem społecznej samorealizacji jednostki ludzkiej. Zjawisko ścisłego powiązania działalności kulturotwórczej człowieka z całokształtem społeczno-ekonomicznej struktury społeczeństwa stanowi istotę marksistowskiej antropologii filozoficznej. „Z Określonej formy produkcji materialnej — pisał K. Marks — wynika .po pierwsze określona struktura społeczeństwa, po drugie Określony stosunek ludzi do przyrody. Ich ustrój państwowy i życie duchowe określane są przez jedno i drugie *.

Z dyrektywy powyższej wynika, i‘ż każda społeczność ludzka wytwarza taką kulturę, jaka — w sposób pełny i najbardziej adekwatny — zdolna jest zaspokajać potrzeby życia duchowego jej członków oraz umacniać między nimi więzy współżycia społecznego

13