Zdjęcie0354 (2)

U y -i

^Z<S:

teOTf,

».h2

KK

wmorij 'by im. “onofc

wyam

entdm. korniej, powij, nstotci obacM lecz ten

E| te j Mroj. ści, ale | ffabnif

ycną aywis-ofigal-artwo-deolo i onz

jgek-

istąpić

iterao-

Cytt-

ISStj

twór-

Wól

t^-rny" 1984. z. 3; S. Dusisz, fonny ifimkcje styii-ZZsgwtuowej w ludowym nurcie prozy, „Polonistyka" nr 8; K. Kłosiński, Wokół „Historii maniaków c„Stacja. Brzydota. Groteska, 1992.

Monika Mpczyk

SURREALIZM

Ruch awangardowy obejmujący literaturę, sztu-U plastyczne, film i teatr. Odcisnął wyraźne piętno pa współczesnym rozumieniu sztuki popularnej i reklamy. Narodzi! się we Francji Nazwa, wykreowana przez Apollinaire‘a, przejęta została przez mriealistów z jego Mamelles de Tirłsias. Dramę prrMiste en deux actes et un prologue (1917).

Za pierwszy utwór uważane jest dzieło zapisu automatycznego (ćcriture automatique) A. Bretona i Ph. Soupaulta Pola magnetyczne (powst. 1919, wyd 1921). Autorzy, przekraczając reguły realistycznej, przyczynowo-skutkowej logiki, zapisali irracjonalny ciąg zdań mający oddać cechy niekontrolowanego strumienia świadomości (zachowali tradycyjną składnię). Szło o zachwianie podstawami języka przez rozluźnienie stosunków między słowami (obrazami). Stosunki te według autorów zostały już całkowicie skompromitowane jako Odpowiadające równie skostniałym stosunkom społecznym. Breton i Soupault związani byli jeszcze ż —» dadaizmem, ale Pola magnetyczne opowiadały nowy kierunek. W r. 1919 powitało czasopismo ż założenia dadaistyczne „La Littórature” redagowane przez L. Aragona, Bretona i Soilpaulta (Okazuje się do 1924),- na którego lamach doszło do uformowania się programu iohtilihMi.^,W‘^rr.' 1921 Breton zrywa z dadaistycz-lą grapą skupioną wokół T. Tzary i odtąd zaczy-M tię tworzyć grupa surrealistyczna pod przeWo-daictwtm Bretona, będącego aż do swojej śmierci (jMtyljMwnym teoretykiem surrealizmu. Do gru-Z początku (1922— 1923): Breton, Ara--P. Eluard, F. Picabia, B. Pćret, J. Baron, R. DesBos. W ćiągu istnienia grupy, ej stale skład, należało do niej we Fran-<R kQkudziesięciu pisarzy, m.in. J. Paulhan, łt^vłWl, A Artaud, P. Naville, T. Tzant, H Arp, Ul Uris, Jj Próuert, R. Char, R. Queneau, i malarii Miró, M. Ray, Y. Tanguy, R. Magritte, M&sli, A.Masaon, reżyser filmowy L. Bunuel.

i artystycznej - struktury grupy często (iż^imYiiilNsiiez^BrOtona jqj człon-się z him ^poglądami, przy czym f itemstawał się' konformizm.-się uczestnikach ruchu surre-; do stałego Samookreś-t, Z'których najważniejsze ilirmu (1924), wraz zje-

iriurii/cji UMf f tuiM/riu (17A7), M f l7ICj/trfZlC »IC4 UU Jrir*

ciego manifestu albo nie (USA, 1942; w czasie drugiej wojny światowej Breton przebywał na emigracji, grupując wszędzie wokół siebie artystów surrealistycznych — Antyle, Meksyk, USA. Kanada). Jedną z form samookreślenia „negatywnego", mającą być wyrazem sprzeciwu wobec konformizmu społeczeństwa burżuazyjnego, byt skandal, a pierwszym wielkim skandalem pamflet pt Trup (1924) z okazji śmierci A. France*a.

Od początku ruch surrealistyczny poszukiwał nowych sposobów aktywności społecznej. W r. 1924 powstaje Burcau central dc rechcrchcs surrealistes (Centralne Biuro Poszukiwań Surrealistycznych), kierowane przez Artauda, będące zarazem miejscem twórczych działań, jak i ośrodkiem dokumentacji, a przede wszystkim — rodzajem poradni psychoanalitycznej prowadzonej przez artystów i miejscem, w którym wyzwalano „aktywność podświadomości”. Związane z nim pismo „La Rćvolution Surrćaliste" (1924— 1929), red. nr- 1 — 3 P. Naville i B. Pćret, nr 2—12 A. Breton) publikowało m.in. odkrycia i wnioski surrealistów z działania Biura. Rewolucję ducha chcieli surrealiści połączyć z rewolucją społeczną. Wielu z tych, którzy stworzyli początki ruchu surrealistycznego, należało do partii komunistycznej — Aragon, Eluard, Pćret, a także (w 1. 1927— 1935) Breton. Surrealiści bardzo często wypowiadali się w sprawach publicznych. Inspiratorzy ruchu surrealistycznego, w większości kombatanci pierwszej wojny światowej, brali udział w manifestacjach antywojennych, ostrzegali przed faszyzmem i zbliżającą się drugą wojną światową. Wyrazem ich nastawienia na przełomie lat dwudziestych i trzydziestych było m.in. następne czasopismo „Le Surrealisme au seryice de la Rćvólution” (1930—1933, red. A. Breton), na którego łamach znalazło się wiele wypowiedzi < politycznych. W tym czasie (1930) odeszli z grupy dwaj najwięksi pisarze, Aragon i Eluard. Bojowy okres surrealizmu kończy czasopismo „Minotaure” (1933 — 1939, red. A. Skira, red. artystyczny E. Teriade, w -skład redakcji weszli m.in. Breton, M- Du-champ, Eluard, współpracują m.in. G. Bataillc i M. Leiris).

Czasopisma odegrały ważną rolę w kształtowaniu programu surrealizmu i uwidoczniły fakt; iż był .on -ruchem obejmującym różne dziedziny życia umysłowego. Zwłaszcza ^Minotaure”, najkosztowniejszy i najbardziej ilustrowany; odznaczał się -nowoczesnością problematyki i interpretacji. Uznano tu inspiracje sztuki. prymitywnej, sztuki malarzy -^niedzielnych” i- innych zjawisk uważanych dotąd-za całkowicie i marginalne, np. Breton; rysunki wykonane przez medium:'Proponuje-się sztukę fantastyczną, np. Dali prezentuje hiszpańskiego twórcę ’architektury fantastycznej

Z Okresu modernizmu A_fi«iirłiggr» Błalnn-Of,