0425

410

NIEMIEKZA; FELKA: JAK.

VIII. 9—11.

av testamencie zapisane zostały przez króla innym jego synom nieślubnym. to i tutaj wolno nam przypuścić jako rzecz prawdopodobną, że ów Gało w (może wraz z Mikułowicami) wydzielony został na rzecz Pełki jeszcze za życia Kazimierza z jego posiadłości królewskich. Na wszelki przypadek pominięcie synów Pełki z Gałowa nie może wystarczyć do wzruszenia hipotezy o pochodzeniu jego od króla przez matkę Cudkę.

Powyższy wywód o przynależności nieślubnego potomstwa króla do rodu Mądrostek usuwa przytoczoną poprzednio wiadomość naszych heraldyków, jakoby potomstwo to używało herbu Mieszaniec. Jest to jedna z nierzadkich u nich dowolnych kombinacyj o początkach herbów, zdradzająca się tu nawet w samej nazwie herbu ').

Ustaliwszy w ten sposób kwestyę pochodzenia, przystępujemy do zestawienia dat z życia owych synów nieślubnych. Jest ich stosunkowo niewiele, a są one bardzo niedokładne. Pomijając Pełkę z Gałowa, o którym co dopiero mówiliśmy, zmarłego między 4 stycznia 131)5 r. a 3 listopada 1370 r., tudzież jego żonę, Annę (Hankę), żyjącą jeszcze 26 kwietnia 1379 r. -), da się co do Niemierzy stwierdzić na podstawie Janka z Czarnk., że żył jeszcze po o listopadzie 1370 r. W zapisce sądowej z 30 sierpnia 1384 r. ^:;j występuje Niemierza z Gołczy; ponieważ mąż Cudki w tym czasie nie żył, a sam pisał się z Gołczy, przeto według wszelkiego prawdopodobieństwa zapiska dotyczy niniejszego Niemierzy. Długosz⁴) przydaje o nim szczegół, że wstąpiwszy w służbę Włodzisława Jagiełły, został ubity w Koprzywnicy w czasie wybierania podwód. Wypadek ten mógł się zdarzyć nawet już za życia Długosza, a jeśli zaszedł wcześniej, to w każdym razie był stosunkowo niedawnym; dlatego nie ma powodu podejrzywać wiarogodnośei tego przekazu; miejsce zgonu Niemierzy, Koprzywnica, w ziemi sandomierskiej, wiadomość tę pośrednio stwierdza. Wzmianka, że Niemierza był w służbie (in obseguiis) Jagiełły, każe przypuszczać, że spełniał jakowyś urząd; jaki, okaże może z czasem zestawienie urzędników ziemi sandomierskiej. Data śmierci Niemierzy jest w każdym razie późniejszą od 4 marca 1386 r., w którym to dniu według Kalend. Krak.») Jagiełło został koronowany królem polskim 'j.

0    Janie należy przedewszystkiem twierdzić na podstawie Janka z Czarnk., że żył jeszcze 5 listopada 1370 r. W zapisce miejskiej krakowskiej z 28 października 1383 r.⁷) występuje jako poszkodowany w domu jednego z mieszczan krakowskich lohannes filius Regis. Możnaby wprawdzie przypuścić, że wyraz Rex jest tu imieniem rodowem lub przydomkiem; w istocie w XV w. występuje w Polsce osoba, nazywająca się Królem (Rex). Jeśli jednak zważymy, że w takim razie sam Jan byłby otrzymał nazwę Rac, a nie mógłby być oznaczony zwrotem: filius Regis, dojdziemy do wniosku, że w niniejszym wypadku zwrot ten musi rzeczywiście oznaczać syna króla, a w takim razie trzeba będzie zapiskę odnieść do nieślubnego syna Kazimierza W⁷, tegoż imienia. Okoliczność, wynikająca z zapiski, że ów Jan zostawał w jakimś bliższym stosunku z Daszkiem Złodziejem, ulubieńcem Kazimierza W., opatrzonym przezeń w testamencie, mniemanie to popiera ^,s). Stosunek starszeństwa wszystkich trzech synów nie da się z całą dokładnością określić; z porządku, w jakim dwu z nich wylicza Janko z Czarnk., wynika, że Niemierza był starszym od Jana; z porządku zaś, w jakim o dwu innych mówi Długosz wynikałoby, że Niemierza był starszym także od Pełki. Czy zaś Pełka był starszym czy młodszym od Jana, określić się nie da.

O potomstwie Pełki mówiliśmy poprzednio (por. zresztą VllL. 15. IG.). Go do potomstwa Niemierzy

1    Jana niewiadomo na pewno, czy istniało, a jeśli istniało, gdzie go szukać należy. Posiadłości, zapisane przez Kazimierza w powiecie stopnickim, zostały im odebrane; jeśli pozostali i nadal w ziemi sandomierskiej, natenczas siać się to mogło chyba w^T dobrach, wniesionych ongi jako posag przez ich matkę Niemierzy Gołeckiemu. Ale z posiadłości tych, na podstawie Długosza ¹⁰), da się w wieku XV jedna tylko wykazać jako posiadłość rodu Mądrostek, t. j. wieś Tarnowiec, która należy do Kruszyny; gdy jednak Kruszyna jest zarazem właści-

D Podanie to zbija! już także Swieżawski, Esterka 88, wszakże argumentami, które same niczego nie dowodzą. — 2) Kod. dypl. Pol. III. nr. 161. — 3) Starod. prawa poi. pomn. VIII. nr. 2773. — 4) llist. Pol. III. 261. — ">) Mon. Pol. H. tlić. — t>) Wiadomość Długosza, że Niemierza ubity został in obsequiis Jagiełły wytłoniaczyi Lelewel, Nowe źródła hist. Alen. Krasz. 1813 zesz. VI. 13. jakoby się to stało in exequiis Jagiełły, i dlatego odnosi datę śmierci Niemierzy do r. 1434. Takież samo tłomaczenie daje wyrazom in obsequiis Swieżawski, Esterka 89. — ") P i e ko s i ń s k i- S z u j s k i. Najstar. księgi i rach. m. Krak. Ii. 52. 53. — 8] Na co trafnie zwrócił uwagę Swieżawski. Esterka 88. — '<>) Ilist. Pol. III. 261. — !0) Lib. benef. 1. 482.