0013

6

Bydgoszczy i Gdańsku, została przez to pozbawiona najpotrzebniejszych instytucyj użyteczności publicznej, jak szpitale, krajowe ubezpieczalnie, domy dla sierot i kalek, szkoły i t. p. Ta część kraju była zresztą już przed wojną zaniedbana przez władze centralne na rzecz powiatów dalej na wschód wysuniętych i traktowanych jako przedmurze wojującej niemczyzny. To też z wielkim trudem przeprowadzono w „Grenzmark" nową organizację.

Podobnie, jak sąsiednie powiaty polskie, „Grenzmark* ucierpiała wiele wskutek zbyt mechanicznego przeprowadzenia granicy. Przecięto nią szosy i tory kolejowe, oddzielono nieraz sztucznie okręgi rolnicze od centrów miejskich, a większe miasta od żywiących je okręgów wiejskich. To też pierwszem i naj ważniej szem zadaniem było pobudowanie nowych szos i mostów, na co wydano w latach 1924 i 1925 około 4 mil jonów marek. W najbliższej przyszłości będzie podjęta budowa nowej szosy nad granicą polską wzdłuż toru kolejowego Krzyż-Piła-Złotów-Wierzchów (częściowo już wykończonej) oraz kolei ze Złotowa do Człuchowa.

Prezydentem naczelnym nowej prowincji „Grenzmark¹* z siedzibą w Pile jest nacjonalista von Bulów, dawniejszy prezes rejencyjny w Bydgoszczy. Wiceprezydentem jest centrowiec Happ. Urząd Starosty Krajowego (Landeshaupt-manna) pełni socjalista Caspary, były burmistrz miasta Brandenburga. Główny zarząd prowincji mieścił się do roku 1927 w Godziębie (Obrawalde), obecnie znajduje się yr Pile.

Ośrodkiem administracyjnym i kulturalnym nowej prowincji, liczącej na obszarze 800.140 ha 350.000 mieszkańców, jest Piła. Tu funkcjonuje teatr, tu jest siedziba znanego „Mu-sikvereinu“, który jeździ z koncertami po miasteczkach.

Piła, która przed wojną liczyła około 27.000 mieszkańców (obecnie przeszło 40.000), zgoła nie była przygotowana na dostojeństwo metropolji prowincjonalnej. Brakowało jej bowiem odpowiedniego pomieszczenia^ dla licznych urzędów centralnych, które tułały się po innych miastach. Miasto zabrało się jednak energicznie do objęcia roli stolicy. Z większych gmachów wystawiono już Oberprasidium, Generalną Superinten-denturę i „Halę Śpiewacką". W toku budowy znajduje się okazały gmach „Reichsdankhaus", coś w rodzaju domu ludowego, który pomieści w sobie teatr, sale do zebrań, czytelnię pu-