0418

y/ii. 9—ii.

KIE.MIERZA; PEŁKA; JAK.

403

brzmienie innych trzeba dopiero restytuować. Najsnadniej jeszcze wyrozumieć, co oznacza wieś Drugra (Drugram, w kod. VI. Drugiam). Jest to niewątpliwie wieś Drugnia, w powiecie stopnickim, województwie Sandomierskiem; i nie da się ta nazwa odnieść do jakiejkolwiek innej miejscowości w Polsce. Czy mógł nią Kazimierz rozporządzać na rzecz swoich synów, t. z. czy należała ona do dóbr królewskich w chwili sporządzenia testamentu? Dochował się do naszych czasów dokument biskupa krakowskiego Prandoty z r. 1268 ^l), stwierdzający konsekracyą nowo przez Bolesława Wstydliwego w Drugni wybudowanego kościoła, w którym sam biskup uposaża także ów kościół dziesięcinami; wyraża się on przytem, że daje mu decimas duas de villis nostris videlicet Drugnya et Podstola. Nie można jednak wyrażenia tego tłomaczyć w tern znaczeniu, jakoby Drugnia należała podówczas do dóbr biskupa krakowskiego: wyrażenie de villis nostris może tu oznaczać tylko tyle, że były to wsie, z których dziesięcina szła dotąd na rzecz biskupa, a którą on teraz odstępuje plebanowi miejscowemu. Inaczej nie wyjaśnilibyśmy sobie pytania, dlaczego Bolesław Wstydliwy we wsi do kogo innego należącej fundował kościół; nadto w dokumencie jest wzmianka, że uposażył go agris, pratis, gagijs, borris, siluis, kmethonibus, piscinis, a ponieważ nie podano nazwy miejscowości, gdzie owe grunta, lasy i t. d. leżały, przeto niewątpliwie rozumieę tu należy grunta miejscowe, w czem leży dowód istnienia własności książęcej. Z późniejszych czasów, aż do Kazimierza, nie ma jakichkolwiek śladów zmiany własności Drugni, i dlatego snadno przyjąć możemy, że wieś ta, należąca do dóbr książęcych już r. 1268, była też w posiadaniu króla w r. 1370.

Inna posiadłość, zapisana w testamencie nieślubnym synom króla, nosi u Janka nazwę Pnznicz, w kod. IX Puznicze, a w kod. V i VIII Pirznicz. Przemiana jednej formy na drugą da się zupełnie ze stanowiska paleogralicznego zrozumieć i usprawiedliwić, a zachodzi tylko pytanie, która z obu tych form jest właściwą. Na terytoryum, które w chwili zgonu Kazimierza należało do Polski, spotykamy w istocie trzy wsie o nazwie Puźniki albo Puśniki; dwie leżały na Kusi, jedna w powiecie tłumackim, druga w powiecie buczackim; trzecia w województw ie łęczyckiem-). Atoli nie można nawet przypuścić, iżby Kazimierz opatrując swoich synów⁷ posiadłościami, wyznaczał im je w⁷ najrozmaitszych stronach Polski; owszem, skoro się okazało, że jedna z tych posiadłości leżała w Sandomierskiem, w powiecie stopnickim, trzeba też i innych szukać w jej pobliżu. Otóż właśnie tuż obok Drugni, w najbliższem jej sąsiedztwie, znajduje się miasteczko Pierzchnica, a pisownia tej nazwy w dokumentach średniowiecznych jest taką: Perscznicza^{1 2}), u Długosza¹): Pgrsznycza, Pyrsznicza, Pir-sznicza, a więc jest ona taką samą, jak ją podają kod. V i VIII Kroniki Janka z Czarnk. Nie można tedy wątpić, że tylko ta ostatnia forma jest właściwą i że w rzeczywistości testament króla miał na myśli Pierzchnicę. Nie ma jakiegokolwiek śladu, iżby miejscowość ta przed r. 1370 znajdowała się we własności prywatnej ; dlatego nic nie stoi na przeszkodzie przypuszczeniu, że należała do dóbr królewskich, i że przeto Kazimierz mógł nią dowolnie rozporządzać w testamencie.

Trzecia z rzędu posiadłość, wymieniona u Janka, nazywa się tam Cutaw, w innych kodeksach: IV Cutno, VIII Cutow, VI Catmc, V Cantaw. Z tych form jedna tylko daje nazwie rzeczywiście istniejącą, miasto Kutno w Łęczyckiem; atoli i tutaj, ze względu na podniesiony poprzednio argument, iż Kazimierz objął snąć testamentem jakiś kompleks blisko siebie leżących dóbr, trudno brać tę miejscowość w rachubę, tem bardziej, że z wyjątkiem jednego kodeksu wszystkie inne wykazują formy z zakończeniem na -aw i -ou\ i wskazują przez to, że chodzi o jakąś posiadłość, której imię miało tego rodzaju zakończenie. Z tego ostatniego powodu nie można tu także uwzględniać licznych, po całej Polsce, a także i w Małopolsce rozrzuconych miejscowości o nazwie Kąt, Kąty, Kęty. Ponieważ nie było wsi imieniem: Kątów, którą to formą stosunkowo jeszcze najłatwiej możnaby wytłomaczyć formę przekazaną przez Janka, przeto nie pozostaje nic innego, jak tylko przyjąć, że imię tej wsi zostało tu wprost przez kopistów przekręcone, co zresztą wcale zadziwiać nie może, ile że cały szereg dalszych nomenklatur miejscowych, w tekście Janka wymienionych, podany jest w bardzo błędnej formie, tak iż niekiedy wszelkie usiłowania przywrócenia im brzmienia właściwego przez stosowne poprawki pozostają bezowocnemi. W tym wypadku jednak, jak mniemam, restytucya taka jeszcze jest możliwą,

1

1) Kod. dypl. Ma top. II. nr. 613. — 2) Slown. geogr. IX. 308. 325. — 3) Kod. dypl. kat. krak. I. nr. 215. —

2

Lib. benef. I. 451. 470. 476; II. 389. 392.