0431

416

JADWIGA.

VIII. 14.

w Latop. Bychow. !), według którego Kazimierz, umierając, miał pozostawić córkę Jadwigę, którą Polacy chcieli ożenić z księciem pomorskim Fryderykiem po dojściu do lat, lecz potem go wypędzili z kraju, i przyzwali na tron Jagiełłę, któremu oddali rękę Jadwigi. Żona Jagiełły, to oczywiście córka Ludwika, a Fryderyk, to Fryderyk brandenburski (nie pomorski) narzeczony Jadwigi, córki Jagiełły z drugiego małżeństwa; trzy Jadwigi: Kazimierzówna, andegaweńska i Jagiełłówna, są tu więc razem pomieszane, a wypadki co do osób i chronologii nad miarę zagmatwane; z opowieści całej nie da się jakakolwiek wskazówka co do dalszych losów Jadwigi Kazimierzowny wyprowadzić.

Ważny natomiast i zgoła wiarogodny szczegół przekazała nam Kron. Jana z Ratysb.^L>): Kazimirus guondam rex Polonorum duas filicis Jiabnit, quarum nomina ignorantur... Mortuo igitur Kazimiro rege Polonie, Ltidovicm rex Ungarie, suscepto eciam regno Polonorum, tulił duas filias Kazimiri, guaritm unam desponsarit lantgrario in Zeil, alteram vero ad paga nismum. Informacye kronikarza, chociaż obcego, są co do potomstwa królewskiego jaknajdokładniejsze; wie on, że pozostały po Kazimierzu dwie córki, wie, że zabrał je Ludwik do Węgier, wie też, iż jedne z nich wydał za hrabiego cylejskiego, i nie można wątpić, że trafną jest także wiadomość co do losów drugiej córki, a tą nie może być kto inny, jak tylko niniejsza Jadwiga. Ponieważ ustęp, dotyczący Jadwigi, znajduje się w tem samem zdaniu, w którem jest mowa o wydaniu starszej córki za hrabiego cylejskiego, i wspólnem dla obu ustępów orzeczeniem jest wyraz desponscwit, przeto wynika stąd niewątpliwie, że Jadwiga została wydaną za mąż. Zaślubiny odbyły się niezawodnie dopiero po 6 kwietnia 1380 r., w którym to czasie Elżbieta Łokietkówna zapisuje testamentem pierścień filie regis Polonie; wtedy przebywała więc ona jeszcze widocznie na dworze budzińskim i nie była zamężną, skoro jej według stanu męża w testamencie nie określono. Natomiast odbyły się one przed śmiercią Ludwika, a więc przed 11 września 1382 r.^{1 2 3}), gdyż kronikarz wyraźnie zaznacza, że za mąż wydał ją jeszcze Ludwik. Przypuszczam, że stało się to właśnie pod sam koniec jego życia, a więc r. 1382, albowiem dopiero wtedy doszła Jadwiga do lat czternastu.

Wyraz paganismus w średniowiecznej łacinie oznacza nietylko wyznanie pogańskie, ale także ehrze-ściańskie niekatolickie, a mianowicie schizmatyckie; tak n. p. Jan Vitodur.⁴), mówiąc o dwu ostatnich książętach halickich z rodu Rurykowiców, mieni ich duos paganos... reges i przeciwstawia im Bolesława Jerzego Trój de-nowiea (X. 2.), który nazwany jest christianus latinus; oznacza też paganismus kraj, przez ludność tego wyznania zamieszkały⁵). Ponieważ, jak mniemam, nie można żadną miarą przypuścić, iżby Jadwiga wyszła za jakowegoś poganina w znaczeniu śeisłem i właściwem, przeto zwrot desponsauit... ad paganismum może oznaczać tylko tyle, iż Jadwiga wydaną została bądź to za jakiegoś władcę obrządku wschodniego, bądź też za jakąś inną osobę tegoż wyznania. Jest to jedyny szczegół, który jako pewny z powyższego ustępu Kron. Jana z Ratysb. da się wyprowadzić. Natomiast niepodobna określić bliżej i dokładniej osobv owego męża Jadwigi. Najsnadniej możnaby się skłonić do przypuszczenia, że wyszła ona za mąż do jednego z owych pomniejszych krajów na południe lub wschód od Węgier położonych, które zostawały w stosunku prawnej lub faktycznej, bliżej lub dalej sięgającej zawisłości wobec Ludwika, zamieszkałych przez ludność obrządku wschodniego, a więc do Bośnii, Serbii, Bułgaryi lub Wołoszy, z któremi też Ludwik w ciągu swego panowania zostawał w licznych stosunkach. Dalej idące sprecyzowanie tej kwestyi natrafia na trudność z tego względu, że właśnie z ostatnich lat rządów Ludwika, na które przypada małżeństwo Jadwigi, nie mamy bliższych wiadomości o stosunku jego do owych krajów ^i;). Jeślibyśmy owego męża szukali pośród władców tamtejszych, natenczas w każdym razie należałoby wyłączyć Bośnię, której król Stefan Tvrtko I wnet po koronacyi z r. 1376 ożenił się z Dorotą, księżniczką bułgarską, zmarłą dopiero około r. 1390 '), którego syn urodzić się mógł co najwcześniej dopiero około r. 1377, a przeto przed r. 1383 małżeństwa zawrzeć nie mógł, którego brat wreszcie,

1

Narbutt. Pomn. do dziej, litew. 28. 29. — 2) Font. rer. Austr. A. VI. 432. — 3) Fe s sl e r - K1 e in, Gesch. ling.

2

II. 189. — 4) Eccard, Corp. hist. I. 1862. — 5) Du Cange, Glossar., wyd. Favre VI. 90. — 6) Najdokładniejsze zestawienie

3

wiadomości o stosunkach Ludwika do owych krajów znajduje się w pracy Hubera, Ludwig I v. Ungarn u. d. ungar. Yasallen-

4

lander, Arch. f. osterr. Gesch. LXVI lin. — /) KI a i ć - B oj ni ć i ć, Gesch. Bosn. 203. 250; Wertner, Glossen z. bosn. Geneal. 18,