0393

378

ELŻBIETA (m. KAROL I ROBEBT); JADWIGA.

VIII. 4. 5.

pujące uwagi. Przedewszystkiem, skoro Elżbieta spisała testament już 6 kwietnia 1380 r., to snadno przypuścić, że stało się to w ostatnich czasach jej życia, kiedy czuła zbliżający się koniec, a wobec tego data śmierci 29 grudnia 1380 r. będzie w każdym razie prawdopodobniejszą, aniżeli data 21 grudnia 1381 r. Powtóre. łatwiej przypuścić, iż Janko z Czarnk., określając datę dzienną zgonu, popełnił omyłkę cyfrową (XXI zamiast XXIX), aniżeli omyłkę w oznaczeniu uroczystości świętego, która na ten dzień przypadała; uroczystość zaś św. Tomasza z Kanterbury nie może być żadną miarą przeniesiona na dzień 21 grudnia. Po trzecie, tenże sam Janko z Czarnk.^x) opowiada, że po śmierci Elżbiety Ludwik węgierski, celem uporządkowania stosunków polskich, zwołał zjazd panów polskich do Budy na wielki post najbliższego roku i polecił tamże rządy w Polsce tryumwiratowi, złożonemu z Zawiszy, biskupa krakowskiego, Dobiesława, kasztelana krakowskiego i Sędziwoja z Szubina, wojewody kaliskiego; o Zawiszy zaś wiadomo skądinąd, że zmarł już 12 stycznia 1382 r. ^{1 2}); zjazd budziński przypaść mógł zatem tylko na czas wielkiego postu r. 1381, a wyprzedzający ten fakt zgon Elżbiety tylko na grudzień 1380 r. Wobec tego nie można już wątpić, że uzasadnioną może być tylko data 29 nie zaś 21 grudnia. Trafnie rozwiązał to pytanie Długosz³), który, wbrew Jankowi z Czarnk., przyjmuje datę dzienną 29 grudnia, śmierć zaś Elżbiety kładzie wprawdzie pod r. 1381, ale mówi o niej na samym początku opowieści wypadków z tego roku i przez to wskazuje wyraźnie, że stosownie do komputacyi od Bożego Narodzenia, używanej także i za jego czasów, data owa odpowiada rzeczywistej dacie 29 grudnia 1380 r.⁴).

Dokument Elżbiety, w którym sama mieni się wyraźnie siostrą Kazimierza W., a więc odnoszący się niewątpliwie do niniejszej córki Łokietka, znany z obiaty w aktach sądowych bieckich, z datą rzekomo 15 września 1382 r.⁵), zawiera niewątpliwą omyłkę w datacyi; snąć wystawiony został o dziesięć lat wcześniej, r. 1372.

Karol I Robert.

Syn Karola Młota, króla neapolitańskiego, król węgierski, urodzony r. 1288, zmarł 10 lipca 1342 r. Żonaty przedtem z Maryą, córką Kazimierza II, ks. bytomskiego i z Beatryksą, córką Henryka VII luksemburskiego, króla niemieckiego °).

5. Jadwiga.

Pod datą 3 czerwca zapisuje Nekr. Strzeln. '): Illustrissima Hedwigis, filia regis Polonie. Do jakiej Jadwigi, królewny polskiej, wiadomość tę odnieść należy? Ponieważ zapiska znajduje się w części nekrologu, spisanej r. 1640, przeto możnaby owej Jadwigi szukać bądź to w rodzie Piastów', bądź Jagiellonów, bądź wreszcie nawet Wazów. Z całego tego okresu znamy następujące tylko królewnę polskie tego imienia: Jadwigę, córkę Kazimierza W., Jadwigę, córkę Ludwika węgierskiego, Jadwigę, córkę Włodzisława Jagiełły, Jadwigę, córkę Kazimierza Jagiellończyka i Jadwigę, córkę Zygmunta I. Nie można przypuścić, iżby w czasie Jagiellonów lub Wazów istniała prócz wymienionych jeszcze jakaś inna córka królewska tego imienia, choćby nawet wcześnie (jako dziecko) zmarła, o której żadna gdzieindziej nie dochowała się wiadomość; gdyż źródła z owych czasów są stosunkowo bardzo obfite i wypadki urodzin tudzież zgonu w rodzinach królewskich regestrują z wielką skrupulatnością; brak odnośnych wzmianek dowodzi zatem, że w istocie innej Jadwigi w owych czasach nie było. O Jadwidze andegaweńskiej, żonie Jagiełły, z całego szeregu współczesnych, wiarogodnych źródeł wiadomo, że zmarła 17 lipca 1399 r.; Jadwiga, córka Kazimierza Jagiellończyka, żona Jerzego Bogatego, księcia na Łańcucie (Landshut) bawarskim, zmarła 18 lutego 1502 r.⁸); Jadwiga, córka Zygmunta I, żona Joachima II brandenburskiego, zmarła 7 lutego 1573 r.^y). Do żadnej z nich nie przystaje zatem data

1

Mon. Pol. II 691. — 2) Por. Caro, Gesch. Pol. II. 424. — 3) Hist. Pol. II. 3S9. — 4) Datę śmierci 1380 r.

2

przyjmował już Naruszewicz, Hist. nar. poi. VI. 110 uw. 4. toż Katona, Hist. crit. X. 682; pierwszy przytoczył nawet naj

3

główniejsze argumenta, jakie za nią przemawiają. Mimo to Szajnocha, Jadw. i Jagiełło I. 182, nieśmiało tylko („jak się zdaje“)

4

za powyższą datą się oświadcza. — ») Akta grodz, i ziem. I. nr. 6. — 6) Fe s s 1 er-KI e i n, Gesch. Ung. II. 61; Grote-

5

fend. Stammtafeln V. nr. 18. — ") Mon. Pol. V. 740. — 8) Cohn, Stammtafeln tabl. 46. — W) Ibid. talii. 7ó.