0392

VIII. 4.

ELŻBIETA.

377

Datę zaślubin Elżbiety z Karolem zapisują zgodnie pod r. 1820 Roez. Tras.^{1 2}), Rocz. Sędz.³), Rocz. Miechów.³), Rocz. Małop.⁴), Rocz. Kujaw.³), a za niemi Długosz zarówno w Ekscerptach³), jak i Historyi⁷': z obcych źródeł: Chroń. Dubn.^s), Chroń. Monac.ⁿ), Chroń. Poson.^l0), Thwrocz ^u) i Pułkawa¹²). Ten ostatni kronikarz dodaje, że ślub Elżbiety wyprzedził koronacyą jej ojca, i że właśnie koronacya ta była następstwem spowinowacenia się Łokietka z rodem andegaweńskim; zaślubiny należałoby zatem odnieść do czasu przed 20 stycznia 1820 r. (VII. 4.). W twierdzeniu tern tkwi jednak niewątpliwa omyłka. Według Rocz. Małop. kod. Kurop.¹³) Elżbieta we wtorek, w oktawę św. Jana Chrzciciela, została przez wysłańców króla Karola odebraną w Sączu, celem przewiezienia jej do Budy na zaślubiny ieodem anno in octava Iohannis Baptiste, dic Iovis, in Sandecz Elizabeth filia Wladislai regis Polonie post Karulum regem Ungarorum per suos barones est reverenter accepta). Wynika stąd, że jeszcze dnia 1 lipca 1820 r. małżeństwo to nie było zawartem, a zarazem nasuwa się przypuszczenie, że w najkrótszym czasie potem, po upływie kilku dni, potrzebnych do odbycia drogi z Sącza do Budy, przyszło do skutku. Jakoż w istocie Rocz. Kujaw.¹⁴) podaje, że ślub odbył się dic dominica infira octavas apostolornm Petri et Pauli. Uroczystość św. Piotra i Pawła przypada na dzień 29 czerwca; wspomniany w roczniku okres tygodniowy (infra octaims) rozciąga się tedy do dnia 5 lipca. Określenie chronologiczne rocznika szwankuje tu jednakowoż z tego względu, że w r, 1820 uroczystość św. Piotra i Pawła przypadała właśnie na niedzielę; nie mogła tedy żadna niedziela, jak podaje rocznik (die dominica), przypadać na czas między tern świętem a jego oktawą. Przypuścić tu zatem trzeba w każdym razie jakąś omyłkę, a można przyjąć: albo, że ślub odbył się w jakimkolwiek innym dniu tygodniowym między rzeczoną uroczystością a jej oktawą: w takim razie słowa die dominica należałoby odpowiednio poprawić; albo, że ślub odbył się wprawdzie w niedzielę, ale w samą oktawę św. Piotra i Pawła: w takim razie wyrazy infra octavas należałoby zmienić na: in octava. Nie potrzeba szczegółowo wywodzić, że ta druga zmiana jest bardziej usprawiedliwioną i da się nieznacznem przeoczeniem pisarza wytłomaczyć. Popiera ten wniosek okoliczność, że w jakiemś, dziś już nieznanem źródle, z którego korzystał Długosz, czyniąc wypiski dla swojej Ilistoryi, znajdowała się widocznie ta sama data, jak ją właśnie zrekonstruowaliśmy; czytamy bowiem zarówno w Ekscerptach¹³), jak i Historyi¹⁶), że zaślubiny obchodzono: die dominico in octava SS. Petri et Pauli¹⁷). Datą ślubu jest zatem niewątpliwie dzień 6 lipca 1320 r. Już pod r. 1321 zapisuje Chroń. Bud.^ls) urodziny pierworodnego syna Elżbiety..

W dokumencie z 27 czerwca 1315 r.^1!)) Włodzisław Łokietek nazywa Karola Roberta swoim powinowatym; na jakiej zasadzie powinowactwo to opierało się, okazaliśmy poprzednio (VI. 10). W każdym razie nie dowodzi rzeczony dokument, jakoby już w r. 1315 Elżbieta wydaną lub chociażby tylko zaręczoną była Karolowi, już chociażby dlatego, że pierwsza żona jego Marya zmarła dopiero 15 grudnia 1315 r.²⁰).

Testament Elżbiety nosi datę 6 kwietnia 1380 r.²¹), ostatni zaś jej dokument, jaki znamy, datę 24 listopada 1380 r.²²). Vita S. Gerar.²³) podaje, że zmarła r. 1381, a Janko z Czarnk.²⁴), powtarzając tę samą datę roczną, dodaje, że śmierć nastąpiła in die beati Thome archiepiscopi Cantauriensis, que fuit XXI mensie Decembris. W tern określeniu daty dziennej jest sprzeczność, albowiem uroczystość św. Tomasza z Kanterburr przypada na dzień 29 (nie zaś 21) grudnia. Kwestya, którą z dat dziennych obrać, wpływa zarazem na datę roczną; jeśli bowiem przyjmiemy, że śmierć nastąpiła 21 grudnia, natenczas ze względu na zgodny przekaz obu przytoczonych źródeł trzeba będzie powiedzieć, że stało się to r. 1381; jeśli natomiast obierzemy datę 29 grudnia, naówczas ze względu na ówczesną rachubę roczną (początek roku od Bożego Narodzenia) trzeba będzie powyższą datę rozwiązać, według naszego kalendarza, na rok 1380. Wątpliwość tę wyjaśniają nastę-

48

1

D Mon. Pol. II. 854. — 2) ibid. II. 880. — Bi ibid. II. 883. — 4) Ibid. III. 190. 191. — 5) Ibid. III. 209. — <0 Ibid. IV. 14. — 7) Ifist. Pol. III. 98. — 8) Florianus, Ilist. Hung. font. dom. III. 119. — 9) Ibid. III. 249. — 10) ibid. IV. 43. — U) Schwaudlner, Script. rer. llung. I. 160. — 12) Dobner. Mon. bist. Boh. III. 279. — 13) Mon. Pol. III. 190. — ^l4) Ibid. III. 209. — 15) Ibid. IV. 14. — 16) Hist. Pol. III. 98. — 17) Garo, Gesch. Pol. II. 103, przyjmuje, niewiadomo na jakiej podstawie, że ślub odbyt się w czerwcu. — 181 Podhradzky, Chroń. Bud. 240. — 19) Kod. dypl. Wielk. II. nr. 976. — 201 Grotefend, Stammtafeln V. nr. 18. — 21) Fejer, Cod. dipl. Hung. IX. E. 400. — 22) ibid. IX. E. 407. — 23) End-

2

ich er, Monum. Arpad. 234. — 24) Mon. Pol. II. 690.

3

Balzer, Genealogia Piastów.