0406

VIII. 6.

KAZIMIERZ III WIELKI (ż. JADWIGA).

391

umieścić dopiero na schyłku życia, nadmieniamy, że Henryk V miał w istocie córkę imieniem Annę; o tej jednak wiadomo, że jeszcze r. 1361 wyszła za .Jana I, księcia opawskiego, z którym żyła do roku co najmniej 1379!); nie mogła ona tedy żadną miarą być żoną Kazimierza r. 1368. W kancelaryi papieskiej zaszła więc omyłka co do imienia żony Kazirnierzowej; wspomniana w piśmie Anna jest niewątpliwie Jadwigą. W innem piśmie Urbana V z r. 1365^{1 2}) nazwaną jest niepodana z imienia żona Kazimierza, zgodnie z rzeczywistym stanem rzeczy, jego krewną (conmnguinea).

Zaślubiny z Jadwigą umieścił Długosz³) pod r. 1357, niewątpliwie błędnie. W pismach rzekomo Innocentego VI z 11 lipca i 29 września 1355 r.⁴) jest już wzmianka o nowem (po odtrąceniu Adelajdy) małżeństwie Kazimierza z jego krewmą, a więc niewątpliwie Jadwigą głogowską. Wszelako daty te są niemożliwe, albowiem jeszcze wtedy Adelajda nie wyjechała z Polski, a jeszcze w rok później (r. 1356) Kazimierz brał ślub z Krystyną Rokiczańską. W rzeczywistości oba wspomniane pisma papieskie pochodzą właściwie dopiero od Urbana V i noszą datę późniejszą, 29 września 1365 r. i 11 lipca 1366 r.⁵). W pierwszem z tych pism jest wzmianka, iż małżeństwo z krewmą zawartem zostało niedawno (nuper). przypada ono zatem na krótko przed 29 września 1365 r. Nie istniało zaś niewątpliwie jeszcze 8 maja 1364 r., albowiem w dokumencie pod tą datą wystawionym⁶) Ludwik węgierski, zrzekając się przyznanych sobie praw do sukcesyi na tron polski, na wypadek gdyby Kazimierzowń urodził się potomek męski, mówi o małżeństwie króla dopiero jako o rzeczy możliwej na przyszłość: si aligunm filiam principis sibi in uxorem durerit. W każdym jednak razie okoliczność, iż wtedy Ludwik widział się zmuszonym uczynić tego rodzaju zobowiązanie, świadczy, iż Kazimierz powziął już zamiar wstąpienia w nowe związki małżeńskie, a może też nawet nawiązał rokowania w tej sprawie z księciem głogowsko-żegańskim. Na bliższe stosunki Kazimierza z ojcem Jadwigi Henrykiem już r. 1362 wskazuje dokument z 22 kwietnia t. r. ⁷), z którego wynika, że Henryk znajdował się podówczas w Polsce. Do bliższego określenia daty zaślubin w czasie między 8 maja 1364 r. a 29 września 1365 r. posłużą następujące trzy dokumenty. Pod datą 9 marca 1365 r.^{8 9}) wystawia Kazimierz dokument w Bobrownikach, na którym świadkują Henricus Glogocie i Georgius Lywonie (sic) dux; pod datą 29 marca t. r. w Gnieźnie³) ciż sami: Henricus Glogovie i Georgius Lywonie dux; wreszcie pod datą 22 lipca t. r. w Krakowie¹⁰) presentibus: Yenceslao Nemodlinensi, Henrico Zaganensi magnificis principibus. Od marca do lipca 1365 r. jest zatem Henryk V w Polsce, naprzód na Kujawach, potem w Wielkopolsce, a wreszcie w Krakowie, a ponieważ czas ten zawiera się. w granicach ustalonej poprzednio daty zaślubin Kazimierza z Jadwigą, przeto nie można wątpić, że ów pobyt Henryka w Polsce nie został wywołany inną przyczyną, jak tylko faktem zaślubin jego córki z królem; okoliczność, iż Henryk świadkuje zawsze z innymi książętami, snąć gośćmi weselnymi, mniemanie to potwierdza. Z daty pobytu Henryka w Polsce da się zatem wyprowadzić wniosek o dacie zaślubin. Tu jednak nasuwa się nowa trudność: niewiadomo bowiem, dlaczego Henryk stosunkowo tak długo (przez kilka miesięcy) przebywał w Polsce; dlaczego naprzód spotykamy go na Kujawach, potem w Wielkopolsce. wreszcie w Krakowie, skoro właśnie z Wielkopolski prowadziła najbliższa droga do Głogowa. Próbuję wątpliwość tę wytłomaczyć przypuszczeniem, że dojście do skutku małżeństwa Kazimierza z Jadwigą natrafiało na pewne trudności ze strony kleru polskiego, a mianowicie ówczesnego biskupa krakowskiego

1

Grotefend, Stainmtafeln II. nr. 25. — 2) Theiner, Mon. Hung. II. nr. 135. Por. niżej u w. 5. — 3) Hist. Pol. III. 265. — 4) Theiner, Mon. Pol. I. nr. 743. 745. — ») Pod tą datą wydrukowane są u Theinera, Mon. Hung. II. nr. 135.

2

147. 148. Por. Caro, Geseh. Pol. II. 331 uw. 1. Swieżawski, Esterka 80, przyjmuje na podstawie błędnej daty owych buli, że Jadwiga już r. 1356 była żoną Kazimierza. Por. moje uwagi w Kwart. Hist. IX. 328. — 6) Prochaska, W sprawie zajęcia

3

Rusi przez Kazim. W., Kwart. Hist. VI. 33. — 7) Kod. dypl. Wielk. III. nr. 1474. Świeżawski, Esterka 82 przypuszcza, że należy ?o raczej odnieść do r. 1365, w którym to czasie, jak z innych dokumentów wynika. Henryk bawił w Polsce ; wsze

4

lako mniemanie to utrzymać się nie da, ile że data dzienna dokumentu, określona podwójnym sposobem, da się zgodnie pomie

5

ścić tylko pod r. 1362, nie zaś 1365. — S) Mosbach. Wiadorn. z archiwów szląs. 45. — 9) Kod. dypl. Wielk. III. nr. 1557;

6

w dokumencie, znanym nam tylko kopii, podaną jest data 1366 r., niewątpliwie błędnie, w takim bowiem razie musielibyśmy

7

przyjąć, że Henryk żegański zatrzymał się w Polsce przez więcej niż rok, albo że przybywał dwa razy w krótkich odstępach

8

czasu, raz w marcu r. 1365. a drugi raz w marcu 1366 r., i dziwna rzecz, iżby oba razy zeszedł się w świadkowaniu z księciem

9

Jerzym. Swieżawski, Esterka 85 uw. 23 wykazał zresztą trafnie, że w r. 1366 Kazimierz przebywał w tym czasie w Mało-

10

polsce. Kopista popełnił tedy omyłkę o jeden rok. — 10) Kod. dypl. Wielk. III. nr. 1545.