0450

IX. 5.

ZIEMOWIT II.

435

dokumencie z 29 sierpnia 1313 r. p i tak w ostatnim z 8 listopada 1343 r.tak też w innych pomiędzy temi datami wystawionych dokumentach ³). Wątpliwość, czy przypadkiem nie występuje tu inny Ziemowit, rozstrzyga przedewszystkiem pierwszy z tych dokumentów, w którym wystawca nazywa Bolesława II swym ojcem, a Ziemowita I dziadem'¹); dalej dokument z r. 1334 ⁵), w którym Bolesław II nazwany również ojcem wystawcy: wreszcie ostatnie dokumenty z 8 listopada 1343 r.^G). w których Bolesław płocki, syn Wańka (IX. 13.) nazwany jest synowcem (filiolm) Ziemowita: wspomniany tamże Ziemowit może być zatem tylko bratem Wańka, a wiec synem Bolesława II. Jeżeli tedy Długosz Ziemowita II nazywa księciem sochaczewskim, a przypuszczalnego syna jego księciem wiskim , to rozróżnienie to ze stanowiska tytulatury urzędowej, w dokumentach przestrzeganej, jest nietrafnem, albowiem Ziemowit II nazywał się tak samo księciem wiskim, jak przypuszczalny jego syn. .lestże tedy tytuł księcia sochaczewskiego, przydany Ziemowitowi II, tylko urojeniem Długosza? W jednym z późniejszych dokumentów, wystawionych r. 1377 przez Ziemowita III Trojdenowica ') czytamy wiadomość', jako ś. p. stryj jego Ziemowit, ks. rawski i sochaczewski (per nosłrum patnunn dioine reconlacionis dominmu Seniotitmn olint ducem Eavensem et SocJiaczerietimn) zawarł był pewną umowę z Gunterem, plebanem w Mszczonowie. Rozumiany tu jest oczywiście Ziemowit II, on tylko bowiem był bratem Trojdena, zatem stryjem Ziemowita III. A zatem ten sam książę, który nosił urzędowy tytuł księcia wiskiego, nazwany tu jest po raz pierwszy księciem rawsko-soehaczewskim. Okoliczność ta jest tern bardziej zastanawiającą, że w dokumencie umowy jego z Gunterem z Mszczonowa, który służył Ziemowitowi III za podstawę powyższej wzmianki, a który dochował się do naszych czasów (z daty 1324 r.) ^sg tytuł Ziemowita II brzmi, jak gdzieindziej, dux Mazovie et dominus Wysnensis. Stąd nasuwałoby się przypuszczenie, że w dokumencie z r. 1377 popełniono w tytulaturze zmarłego na kilkadziesiąt lat przedtem Ziemowita II omyłkę. Tymczasem rzecz ma się inaczej: tytuł przydany tu Ziemowitowi polega na najlepszej informacyi; jakkolwiek bowiem w dokumentach używał on tytułu księcia wiskiego, to jednak w rzeczywistości wykonywał rządy także w Rawskiem i Sochaczewskiem. I tak na dokumencie jego z r. 1313 °) świadkują urzędnicy ziemi rawskiej; dokument z r. 1317 ¹⁰) wystawia w Rawie, a jako świadkowie przytoczeni urzędnicy rawscy i sochaczewscy. Dokument z r. 1324 ^u) wystawiony również u^- Rawie. W dokumencie z r. 1336 ¹-) Janisław, arcybiskup gnieźnieński, wspomina o świeżo dokonanej fundacyi kościoła w Budziszewicach przez Ziemowita II; wieś ta leżała w Rawskiem. Dokument z r. 1334 ¹³) wystawia Ziemowit w Rawie, a pośród świadków wspomniany iudex no ster Ravensis. We wszystkich zaś tych dokumentach, jak widzieliśmy, tytuł Ziemowita brzmi tylko: dominus, dux Yisnensis. W jednym i jedynym tylko dokumencie z r. 1325 (pismo skierowane do papieża)¹⁴) używa Ziemowit tytułu księcia rawskiego. Skąd wniosek, że prócz ziemi wiskiej dzierżył on także ziemię rawską i sochaczewską, a co ważniejsza, iż mimo tytulatury księcia wiskiego rezydował stale w Rawie. Wyznaję, że jest to jedno z najdziwniejszych połączeń terytoryalnych, jakie sobie wyobrazić można: ziemia wiska leżała bowiem w północno-wschodniej, a. rawska i sochaczewska w południowo-zachodniej części Mazowsza, i obie przedzielone były dzielnicami warszawsko-c-zerską i płocką, dzierżonemi przez innych książąt mazowieckich; niemniej przeto fakt sam wynika ze źródeł z całą pewnością. Dziwne to zjawisko próbuje wytłomaczyć przypuszczeniem (nie upierając się zresztą przy tern, iżby było jedynie możliwem i najlepszem), że Ziemowit jeszcze za życia ojca uzyskał ziemię wiską jako osobny wydział, podobnie jak Trojden uzyskał w ten sam sposób ziemię czerska¹⁵); tytuł zaś z tego powodu przybrany zatrzymał potem na dalsze życie, pomimo nabytku nowej dzielnicy po śmierci ojca. Dlaczego zaś właśnie przypadła mu dzielnica, nie granicząca z pierwotnie otrzymaną, trudno wyjaśnić: być może, że w związku z tą sprawą stoi ciemna zresztą zapiska Rocz. Miechów.¹'¹) pod datą 1316 r.: duces Mazoeie fra-tres inter se puynant.

1

Kod. dypl. Miizow. dod. nr. 4. — 2) Yoigt, Cod. dipl. Pruss. III. nr. 39. — 3) Kod. dypl. Ma z o w. dod. nr. ó; Kod. dypl. Wiclk. II. nr. 1131. III. nr. 2044; Do kum. Kujaw, i Mazow. 306 nr. 21. 309 nr. 24, 310 nr. 25. 311 nr. 26: Yoigt, Cod. dipl. Pruss. III. nr. 35. 40. — 4i Kod. dypl Mazow. dod. nr. 4. — ">) Kod. dypl. Wiclk. II. nr. 1131.— *>) Voigt, Cod. dipl. Pruss. III. nr. 39. 40. — ') Kod. dypl. Wielk. III. nr. 1735. — 8) Ibid. III. nr. 2044. — ^!() Kod. dypl. Mazow. dod. nr. 4. — 1**) Ibid. dod. nr. 5. — U) Kod. dypl. Wielk. III. nr. 2044. — l -1 Dokum. Kujaw, i Mazow. 310 nr. 25. — 13) Kod. dypl. Wielk. II. nr. 1131. — 14) Voigt. Cod. dipl. Pruss. H. nr. 114. — l’Y Por. str. 422. — 1*>) Mon. Pol. 11. 883.