0451

436

ZIEMOWIT II.

IX. 5.

1’owyższy rozbiór umożliwi nam ocenienie wiarogodności obu zapisek Długoszowych o śmierci dwu książąt Ziemowitów, jednego sochaczewskiego r. 1343 i drugiego wiskiego r. 1345. Podniósłszy bowiem poprzednio pewne wątpliwości co do istnienia syna Ziemowita II, tegoż samego co ojciec imienia, moglibyśmy byli przypuścić także, że Długosz zaczerpniętą z rocznika mazowieckiego zapiskę, odnoszącą się do jednej tylko osoby, przez jakąś omyłkę dwukrotnie pod datami o dwa lata różniącemi się przytoczył, jak mu się to zresztą częstokroć w innych wypadkach zdarzało¹); że więc właściwie obie zapiski dotyczą jednej tylko osoby, i winny być umieszczone pod r. 1345. Wynikłoby stąd, że Ziemowit II dożył tego roku, a przez to upadłby jedyny dowód istnienia jego syna Ziemowita. Przyjmując jednak, że zaszła tu tego rodzaju omyłka, spodziewalibyśmy się, że w zapisce z r. 1343 Ziemowit będzie nazwany księciem wiskim, jak jest nazwany w zapisce z r. 1345, albo na odwrót, że w zapisce z r. 1345 będzie nazwany księciem socliaczewskim, jak jest nazwany w zapisce z r. 1343. Jeśli bowiem obie zapiski Długoszowe powstały z jednej tylko zapiski rocznika mazowieckiego, to oczywiście określenia w obu musiałyby być jednakowe. Ze tak nie jest, widzę w tern dowód, iż w samym roczniku mazowieckim, służącym Długoszowi za źródło, istniały takie dwie osobne zapiski, jedna pod r. 1343 i druga pod r. 1345: jedna z określeniem: książę sochaczewski, druga z określeniem: książę wiski, a przez to przypuszczenie o istnieniu dwu wkrótce po sobie zmarłych Ziemowitów uważam za uzasadnione. Gdybyśmy zaś nawet przyjęli, że Długosz, rozbiwszy jedne zapiskę na dwie, dopuścił się w jednej z nich samowolnej zmiany co do tytułu księcia (a więc zamiast: ks. wiski podał ks. sochaczewski lub naodwrót), to znowu tru-dnoby nam było wytłomaczyć, dlaczego uczynił tak trafny wybór, nie mając zresztą do takiej kombinacyi jakiejkolwiek podstawy; i trzebaby szczególnego zbiegu okoliczności, ażeby mu mogło wpaść na myśl zamienić księcia wiskiego na sochaczewskiego lub naodwrót. pomimo że wiedział dobrze, iż obie dzielnice się nie łączą: a jeszcze bardziej dziwną byłoby rzeczą, ażeby właśnie w tym wypadku kombinacya, bezwzględnie biorąc tak nienaturalna, okazała się właśnie trafną. Inaczej, jeśli przypuścimy, że obie wiadomości znajdowały się w 'współczesnym miejscowym roczniku; pisarz jego mógł snadno jednego z Ziemowitów nazwać księciem socliaczewskim. drugiego wiskim, pomimo że obaj rządzili w tych samych terytoryaeh: w pierwszym wypadku brał wzgląd na terytoryum rzeczywiście dzierżone, w drugim nadto na tytulaturę urzędową.

Wszystkie te okoliczności przemawiają za tem, że w istocie Ziemowit II pozostawił syna Ziemowita. Wiadomości niektórych źródeł, poprzednio przytoczonych, jakoby zmarł bezpotomnie, nie wystarczają do obalenia hipotezy, ile że źródła, z których pochodzą, nie odznaczają się całkiem dokładnemi informacyami, i niejednokrotnie przedtem już w podobnych wypadkach mieliśmy sposobność wykazać im pod tym względem błędy. Okoliczność zresztą, że Ziemowit Ziemowitowie zmarł w dwa lata po ojcu bezpotomnie, pozostawiając dzielnicę swą bocznym krewnym, tłomaczy dostatecznie, dlaczego w historyogralii naszej przeminąć mógł prawie niespostrzeżony. Najważniejszym stosunkowo zarzutem przeciw hipotezie naszej jest przytoczony poprzednio ustęp z dokumentu z r. 1355, wspominający o dziedziczeniu Trojdenowiców po stryju; nie sądzę wszakże, iżby mógł wystarczyć do jej obalenia: gdyż można go wytłomaczyć niedokładnem wyrażeniem się. W dokumencie z 8 listopada 1343 r.²), w którym Ziemowit II zawarł umowę z Zakonem krzyżackim o regulacyą granic, zobowiązuje on do przestrzegania tej umowy heredes... et successores nostros; successores są w ogóle następcy na stolcu książęcym, ale pod wyrazem heredes rozumiano z reguły synów. I w tym wiec ustępie znajduje się poniekąd stwierdzenie, że miał podówczas syna.

Zestawiając datę jego śmierci, przekazaną przez Długosza (1343 r.) z ostatnim przezeń wystawionym, dopiero co wspomnianym dokumentem z 8 listopada t. r., wypadnie, iż zmarł między 9 listopada a 24 grudnia 1343 r Zapiska Nekr. Lubiń.³) pod datą 24 czerwca: Siemorifi dacis Muzcwiae, qm Uhertafes comentui lezeoiend a maiorihus coucessas prwilegio suo renovavit, wskazująca na niniejszego Ziemowita, ze względu na przywilej jego z r. 1334^J), nie wchodzi tu wcale w rachubę: znajduje się ona w nowszej części tegoż nekrologu a wynikła z nieopatrznego zużytkowania zapiski nekrologicznej o Ziemowicie 1 (VI. 14.), zawartej w Nekr. Lubiń, rękop.^i;).

1

Por. zestawienie Semkowicza, Rozb. Dług. ói. — '-) Voigt, Cod. clipl. Pruss. III. nr. 39. — ^:>) Mon. Pol. V.

2

<>28. — 4) Kod. dypl. Wielk. II. nr. 1131. — 5) Por. str. 86 uw. 1. — 6) Por. Dodatek I.