0449

434

ZIEMOWIT II.

IX. 5.

cznych wiadomości, dlatego nie ma powodu podawać jej w wątpliwość. W dokumencie jeżowskim z r. rzekomo 127 8 ^L) jest już wprawdzie wzmianka o konsensie Ziemowita, a nawet sam Długosz-) wzmianką tą uwiedziony, również Ziemowita r. 1278 dorosłym czyni; rzeczywistą datą tego dokumentu jest jednak r. 1298 ³), skąd wynika, że w istocie już wtenczas konsens Ziemowita, liczącego lat piętnaście, mógł być powołanym. Dawniejsi historycy ⁴), przyjmując mylną datę dokumentu jeżowskiego, widzieli się zmuszonymi przypuszczać, że Eolesław II miał dwu synów Ziemowitów, jednego, urodzonego r. 1283 (niniejszego), i drugiego, odeń starszego, który już r. 1278 dawał konsens. Atoli kombinacya ta jest niemożliwą już choćby z tego powodu, że Holesław II ożenił się sam dopiero r. 1279 (IX. 2.).

Mylną zdaje się być wiadomość Długosza⁵), jakoby Ziemowit już r. 1306 wystawił nowy przywilej dla Jeżowa: było to jeszcze na siedm lat przed śmiercią jego ojca. Pierwszy przezeń wystawiony dokument pochodzi z 29 sierpnia 1313 r. °j.

Pod r. 1343 zapisał Długosz ⁷): Semovitus Masonie et Sochaczociensis dux, filius Boleslai, moritur et apiul Ploczensem ecclesiam sepelitur; pod r. zaś 1345 ⁸): Senumitus Masonie dux et dominus Wisznensis diem ol/iit, apud Ploczensem ecclesiam sepultus. Ta ostatnia wiadomość znajduje też stwierdzenie w Kalend. Czerw.^!l) w zapisce pod datą 18 lutego 1345 r.: obitus ducis Semoniti in Wiskitki. Zestawiając obie zapiski, przyjmowano dotąd zgodnie jako rzecz pewną¹⁰), że zapiska pierwsza dotyczy Ziemowita 11, syna Dolesława II, księcia soehaczewskiego, zmarłego r. 1343, a zapiska druga innego Ziemowita, księcia wiskiego, syna Ziemowita II, zmarłego w dwa lata później, r. 1345. Mniemanie to jest trafnem, wymaga ono jednakowoż naprzód usunięcia całego szeregu wątpliwości, zanim będzie mogło być w nauce przyjąłem przynajmniej jako prawdopodobne. Kilka źródeł bowiem, jako to: Rodow. książ. poi.¹), Geneal. Tomic.²-) i Chroń, princ. Pol. ^1:!) zaznacza, że Ziemowit II zmarł bezpotomnie (sine prole, non irnenio heredem); skąd nasuwa się domysł, czy przypadkiem Długosz przez jakąś omyłkę nie podał tego samego taktu pod dwiema różnemi datami (1343 i 1345) i czy zapiski z r. 1345 nie dotyczą raczej Ziemowita II. W dokumencie Kazimierza, ks. cieszyńskiego, męża Eufemii Trojdenówny (X. I.) z r. 1355 ^u) jest mowa o tem, jako Ziemowit III i Kazimierz I Trojdenowice (X. 3. 4.) odziedziczyli spadkiem po rodzicach Trojdenie i Maryi, a nadto po swym stryju Ziemowicie (per mortem pafrui ipsornm ducis Semooiti) dzielnice mazowieckie i różne kosztowności. Dziedziczenie po rodzicach jest tu zupełnie zrozumiałem: ale jakże wytłomaczyć dziedziczenie po stryju Ziemowicie, którym oczywiście musiałby być Ziemowit II, brat Trojdena? Jeżeli Ziemowit II miał syna Ziemowita, który go o dwa. lata przeżył, to spadek po nim musiał się dostać jego synowi, nie zaś jego synowcom: jeśli zaś Ziemowit 111 i Kazimierz I dziedziczyli dopiero po zmarłym r. 1345 Ziemowicie Ziemowitowicu (co już ze stanowiska prawnego nie budziłoby żadnych wątpliwości, jeśli przyjmiemy, że ów Ziemowit Ziemowitowie zmarł bezpotomnie), to w dokumencie nie można się było wyrazić, że spadek dostał się im po stryju, lecz należało powiedzieć, że otrzymali go po swym bracie (stryjecznym). I ten wiec wzgląd przemawiałby za przypuszczeniem, że Ziemowit 11 zmarł bezpotomnie, w takim bowiem razie dziedziczenie jego synowców byłoby zupełnie zrozumiałem. Dalsza wątpliwość nasuwa pytanie, dlaczego Ziemowit Ziemowitowie był księciem wiskim. skoro ojciec jego był księciem soclia-czewskim: boć w naturalnym stanie rzeczy powinienby był jako jedynak odziedziczyć tę samą dzielnicę, i to w całości, jaką dzierżył ojciec, a więc nosić również tytuł księcia soehaczewskiego. Okoliczność la prowadzi nas do rozbioru tylulatury w dokumentach; rozbiór ten zaś, jak przypuszczam, rozwiąże powyższo wątpliwości.

Wszystkie — z jedynym tylko wyjątkiem — dokumenty Ziemowita II, jakie się do naszych czasów dochowały, lub też inne współczesne, które o nim wspominają, jeśli nie dają mu ogólnikowego tylko tytułu dar J(azocie, ale tytuł szczególny, z dzielnicy jego wzięty, nazywają go dux Muzoi-ie et dominus Yisnensis, albo krócej jeszcze du.r Yisnensis. Tak mieni się Ziemowit II już w pierwszym przez siebie wystawionym

1

!<>) Kozłowski, Dzieje Mazow. 114; Caro, Gesch. Pol. II. 289; Bielowski w .Mon. Pol. II. 946 uw. 1. — ⁿ) Mon. Pol. 111. 283. — 12) Acta Tomic. VIII. 171. —• 13) Mon. Pol. III. 541. — 14) Kod. dypl. Mazow. 76.

2

Kod. cl ypl. Wielk. I. nr. 477. — -) Itist. Pol. II. 477. — 3) Ulauowski. O dacie przywil. Bolesl. Mazow., llozpr. Wydz. hist.-Iiloz. Akad. Umiej. XVII. 64 i n. — T Kozłowski, Dzieje Mazow. 91 uw. 2 i tabl. geneal. — •"') 11 i s t. Pol. III. 29. — <>) Kod. dypl. Mazow. dod. nr. 4. — <) H i s t. Pol. III. 213. — T Ibid. III. 218. — '•>) Mon. Pol. 11. 946. —