0470

454

Kształt i wielkość ziemi.

muszą być rozpatrzone takie tylko wywody historyczne, które są konieczne do dokładnego zrozumienia obecnego położenia pomiarów ziemi. Wreszcie główny nacisk powinien być położony na krótkie i systematyc zne wyjaśnienie zasad tych nauk, które prowadzą nas do poznania kształtu, wielkości i gęstości ziemi.

Ważność tego działu wiedzy, wydzielonego z nauk astronomicznych, geodezyjnych i geograficznych, ogólnie oznaczanego jako część geografji matematycznej jest aż nadto widoczna, uznana powszechnie i powinna być postawiona na miejscu naczelnem. Jak wielkie zainteresowanie budzi w ludzkości ta oddzielna gałąź ścisłych nauk przyrodniczych, wypielęgnowana przez największych astronomów i fizyków, wynika z samych faktów, że niema prawie takiej drugiej dziedziny, naukowej, dla której by oświecona ludzkość poniosła tyle ofiar natury idealnej i materjalnej, jak dla tej nauki, która ukształtowała w nas pojęcie i poznanie formy i wielkości ciała ziemskiego. Nietylko w Europie i Ameryce północnej były urządzone obszerne pomiary geodezyjne, lecz także bardzo znaczne powierzchnie ziemi pomiędzy biegunem a równikiem były wymierzone przez urządzone av tym celu i wysłane ekspedycje naukowo'geodezyjne.

Jak wysoko cenione są te prace prowadzone przez ogół państw kulturalnych, początkowo nawet wyłącznie dla swych tylko krajów, wskazuje już to, że prawie od lat dwudziestu istnieje specjalnie w tym celu założone międzynarodowe stowarzyszenie naukowe „Międzynarodowe biuro pomiarów ziemi", którego zarząd centralny mieści się w instytucie geodezyjnym w Poczdamie, posiadające roczny budżet 70 000 marek i podtrzymywane przez 24 państw^ra kulturalne. 0 tym instytucie, mającym niesłychanie ważne znaczenie i zostającym pod wybitnym kierunkiem Helmerta obszernie pomówimy później.

Na zakończenie tych uwag występnych zastanowimy się krótko, dlaczego astronomowie właśnie zajmują się pomiarem ziemi, urządzaniem kart geograficznych i oznaczeniem miejsc na ziemi, w ogóle kwestjami, które na pierwszy rzut oka wchodzą więcej w zakres geodezji wyższej, aniżeli niższej geodezji i geografji. Astronomja, jakkolwiek wydaje się nauką, zakres której wychodzi poza sferę ziemską, ma ziemię jako punkt obserwacyjny przy badaniach i obserwacjach gwiazd i ruchów ich w^e wszechświecie; musi więc ona ze względu na odróżnienie prawdziwych od pozornych ruchów^f ciał niebieskich, wziąć pilnie pod uwagę kształt i wielkość naszej planety. Z drugiej znów strony należy się, jak to później zobaczymy, dla dokładnego przeprowadzenia pomiarów ziemi i oznaczeń geograficznych na ziemi kierować się położeniem gwiazd i przyjmować pod uwagę spostrzeżenia astronomiczne.