0491

478

HENRYK.

X. 12.

■wymaganego w ówczesnem prawie wieku sprawnego piętnastu lat; przyjąć jednak trzeba, że liczył przynajmniej lat dwanaście, t. j. tyle, ile potrzeba było do osiągnięcia wieku sprawnego w powszechnem prawie pol-skiem i dawniejszem mazowieckiem. Stąd zaś wynika, że żył już r. 1366. Zestawiając oba wnioski ze sobą, dochodzimy do rezultatu, że rok 1366 jest możliwie najwcześniejszą i możliwie najpóźniejszą datą jego urodzin, czyli innemi słowy, że urodziny jego właśnie na ten rok przypadają. Niedokładnem jest tedy obliczenie, według którego urodzić się miał r. 1369 lub 1370^{1 2 3 4}); a także mylnem i nigdzie zresztą w źródłach niepopar-tem jest twierdzenie²), jakoby przyszedł na świat r. 1373.

Z Janka z Czarnk.³) dowiadujemy się, że ojciec, dostrzegłszy później w chłopięciu podobieństwo rysów do siebie, przywrócił Henryka do łaski i wyrobił mu jeszcze za życia swego promocyą na pre pozy turę płocką. Data tego zdarzenia da się określić najdokładniej na podstawie dokumentu Mikołaja, biskupa poznańskiego, z 31 maja 1378 r.⁴), którym tenże prepozyturę płocką oddaje w komendę glorioso prindpi domino Henrico dud iureni Mazode in minoribus clericoriim ordinibus constituto et serenisdmo principi domino Semonito Dei gracia dud Masorie seniori, patri suo; ten ostatni dodatek potrzebny był ze względu na niesprawny podówczas jeszcze wiek Henryka. Janko z Czarnk.^{5 6}) przydaje, że zamiast tejże prepozytury (widocznie z powodu przeszkód w jej osiągnięciu, które tłomaczy może wzmianka wspomnianego dokumentu z r. 1378 o pretensyach do niej niejakiego Grzegorza), daną została Henrykowi, na podstawie szczególnego upoważnienia kuryi papieskiej, tymczasowo prepozytura łęczycka, opróżniona po śmierci Jana Watana. Chronologicznej daty tego faktu dokładnie określić nie umiem; nie dochowała się bowiem ani odnośna prowizya papieska, ani też nie wiemy dokładnie, kiedy zmarł Jan YTatan, o którym w dyplomatach, jako o proboszczu łęczyckim, znajduję w ogóle jedne tylko wzmiankę, i to jeszcze pod datą 19 lutego 1377 r.^G). I ta prowizya natratiła jednak na opór, z powodu, że arcybiskup gnieźnieński Jan nadał tymczasem prepozyturę łęczycką swojemu poplecznikowi Pełce z Grabowa. Przyszło stąd do nieporozumień i gwałtów, których wynikiem była wyprawa Ziemowita III na dobra arcybiskupie, najazd na Łowicz i zajęcie posiadłości należących do prepozytury łęczyckiej⁷). Najazd Ziemowita III na dobra arcybiskupie nastąpił w każdym razie przed 21 sierpnia 1379 r., albowiem już pod tą datą Ludwik węgierski wystawia dokument⁸), w którym godzi zwaśnione w sprawie Łowicza strony; wynika stąd, że prowizya papieska, dotycząca prepozytury łęczyckiej, nastąpiła przed tą datą. Zarówno w tym dokumencie, jakoteż drugim identycznym, wnet potem, 7 września 1379 r.^!l) przez Elżbietę Łokietkównę wydanym, nie ma wzmianki, co się ma stać z prepozyturą łęczycką i jej posiadłościami; Janko z Czarnk.¹⁰) podaje wiadomość, że Ziemowit III zatrzymał je w sekwestrze aż do końca życia, t. j. aż do 16 czerwca 1381 r. (X. 3.); sam zaś Pełka z Grabowa, przeciwnik Henryka, zginął w sprzeczce z Mikołajem, kasztelanem łęczyckim, 18 listopada 1381 r.ⁿ). Jeszcze przed śmiercią Ziemowita III ustały przeszkody w objęciu prepozytury płockiej, co jednak nie spowodowało zwrotu danej Henrykowi tymczasowo w zamian prepozytury łęczyckiej; Janko z Czarnk.¹²) stwierdza bowiem, że w chwili śmierci ojca dzierżył on obie prepozytury. Jako prepozyt płocki świadkuje też na dokumentach biskupa płockiego Ścibora z 1 kwietnia 1385 r. i 7 września 1386 r.^1;;).

Pod datą 17 kwietnia 1390 r.¹⁴) wychodzi dokument Henryka, biskupa włocławskiego, w którym tenże zwalnia Ziemowita IV (X. 9.) od nałożonych nań poprzednio cenzur kościelnych, nazywając go tamże frater noster (wystawcy) carissimus. Tłomacząc to ostatnie określenie w znaczeniu ścisłem, należałoby przypuścić, że wystawcą dokumentu jest niniejszy Henryk, skąd wynikłby wniosek, że w r. 1390 zasiadał na stolicy biskupiej włocławskiej. Pyło to w najbliższym czasie po porzuceniu jej przez Jana Kropidło (1389 r.)¹⁵); data wstąpienia

1

Caro, Geseh. Pol. lit. 107 daje mu r. 1392 21 — 22 tat życia; Szajnocha. Jadw. i Jag. IV. 47, 361 mniema, że

2

urodził się r. 1370.— 2) Narbutt, Pisma histor. 299. — 3) Mon. Pol. II. 693. — 4) Kod. dypl. Mazow. nr. 96. — ⁵) Mon.

3

Pol. II. 694. — 6) Kod. dypl. Wielk. III. nr. 1733. — 7) Mon. Pol. II. 694. — 8) Kod. dypl. Wielk. III. nr. 1765. —

4

!)) Ibid. III. nr. 1766. — 10) Mon. Pol. II. 694. — U) Ibid. II. 699. U Ko ry tk o w s kiego, Arcyh. gnieźń. I. 675 chrono

5

logia tych faktów pobalamucona; wakans prepozytury łęczyckiej po śmierci Jana Watana miał się otworzyć dopiero r. 1381,

6

a wyrok Ludwika z 21 sierpnia 1379 r. miał załagodzić inny spór Ziemowita III z arcybiskupem. Chronologii tej wyraźnie się

7

sprzeciwia Janko z Czarnk. — 12) Mon. Pol. II. 694. — 13) Kod. dypl. Mazow. nr. 112. 113. — 14) Ibid. nr. 117. —

8

15) Por. Fijalek, Ustalenie chronol. bisk. włocł., Przew. nauk. i liter. 1894, 259. 260, gdzie zarazem przytoczone odnośne źródła.