0494

X. 12.

HENRYK (ż. RYNGAŁŁA).

481

Pod datą 13 grudnia 1421 r.^{1 2 3 4}) Aleksander, wojewoda mołdawski, zapisuje oprawę żonie swej Ryn-galle, siostrze w. ks. Witolda i króla Jagiełły (tego ostatniego oczywiście siostrze stryjecznej), na miastach Serecie i Wołkowcu. Ze względu na identyczne imię i tożsamość szczegółów, podanych co do jej pochodzenia, nie można wątpić, że jest to ta sama osoba, którą poprzednio miał za żonę Henryk mazowiecki. Kiedy małżeństwo jej z Aleksandrem przyszło do skutku, na pewno określić nie można. Aleksander już od pierwszych chwil wstąpienia na stolec hospodarski (ok. 1402 r.) zostawał w blizkich stosunkach z Jagiełłą, któremu zaraz r. 1402, a i później kilkakrotnie hołd składał²); polityczne tło tego małżeństwa dałoby się zatem odszukać już w samych początkach wieku XV; niewiadomo jednak, czy w istocie zaraz wtedy, czy później, czy może nawet jeszcze wcześniej, przyszło ono do skutku, albowiem Aleksander przed poślubieniem Ryngałły żonaty był z inną żoną, o której nie wiemy, kiedy zmarła. Na wszelki przypadek przyjąć można, że ów zapis oprawy z r. 1421 nie jest dowodem, jakoby małżeństwo z Ryngałłą dopiero wtedy lub w najbliższym czasie przedtem przyszło do skutku, boć znaczyłoby to, że Ryngałła przeżyła około 30 lat w stanie wdowieństwa po pierwszym mężu, co jest rzeczą najmniej prawdopodobną, ile że w takim razie trzebaby przyjąć, że już w stosunkowo bardzo późnym wieku poślubiła drugiego męża; a powtóre, już w chwili śmierci Aleksandra (1433 r.) żył dorosły jej syn, który zatem przyszedł na świat niewątpliwie wcześniej, aniżeli r. 1421.

Dokumentowe stwierdzenie istnienia tego małżeństwa spotykamy jeszcze w roku następnym, pod dalą 14 kwietnia i 7 czerwca 1422 r.^s). Z odnośnych aktów dowiadujemy się, że Witołd zbroił się podówczas przeciw Aleksandrowi, który z powodu jakowychś niesnasek odtrącił od siebie swoje żonę, a jego siostrę. Być może, iż groźba Witołda, a może też inne, bliżej nam nieznane okoliczności, wpłynęły na załagodzenie sporu małżeńskiego, o czerń jeszcze niżej.

Długosz⁴) podaje dokładne wiadomości o wypadkach, które w najbliższym czasie po zgonie Aleksandra (w lecie r. 1433) zaszły na Mołdawii. Wybuchł spór o następstwo w rządach pomiędzy obu synami zmarłego, starszym Eliaszem i młodszym Stefanem (Steczkiem): obaj rodzili się z innych matek (diversis matribus genitos). Z początku los sprzyjał Eliaszowi: wygnał on Stefana, a matkę jego polecił utopić (matrem eins undis suffo-cavit). Steczko uzyskał jednak pomoc Turków, z którymi wyruszył przeciw Eliaszowi; w stanowczej walce, która miała być stoczoną, Wołosi, u których Eliasz nie zdobył sobie miru, przeszli na stronę Steczka jako męża dojrzałego i roztropnego (velut virum matunun et providum); Eliasz musiał uciekać do Polski, gdzie mu wprawdzie udzielono gościny, ale odmówiono pomocy przeciw Steczkowi; ten ostatni złożył Jagielle hołd i był potem wiernym jego wazalem ⁵).

Nasuwa się oczywiście pytanie: którego z obu tych pretendentów matką była Ryngałła? Ponieważ skądinąd wiemy, że r. 1422 odtrącił ją Aleksander od siebie, przeto możnaby przypuścić, że była to pierwsza jego żona, a zatem matka Eliasza, po której usunięciu pojął jakąś drugą żonę, matkę Steczka. W tym jednak wypadku trzebaby także przyjąć, że Steczko urodzić się mógł co najwcześniej r. 1423, zatem w chwili śmierci ojca i konfliktu z bratem nie liczyłby -więcej nad dziesięć lat życia. Ten wniosek jest jednak niemożliwy z tego powodu, że w r. 1433 Steczko widocznie nie mógł być tak młodem chłopięciem, skoro i turecką pomoc zjednać sobie potrafił, i wyruszył na jej czele przeciw Eliaszowi, i wreszcie uzyskał u kronikarza przydomek męża dojrzałego i roztropnego. Data jego urodzin musi tedy znacznie wyprzedzać rok 1422, a gdy pod tą jeszcze datą Ryngałła w dokumentach jest poświadczoną jako żona Aleksandra, przeto wynika stąd niewątpliwie, że ona to była matką Steczka, zatem drugą, a nie pierwszą żoną Aleksandra. Do niej też tylko odnosić się może wiadomość Długosza o gwałtownej śmierci, zadanej jej przez pasierba. Stąd wypływa: naprzód, że spór rodzinny z r. 1422 nie doprowadził do rozerwania małżeństwa, skoro Ryngałłę spotykamy na Mołdawii jeszcze w chwili zgonu Aleksandra, a powtóre, że śmierć jej przypada na czas około połowy lub na drugą połowę r. 1433. Już bowiem pod datą 3 czerwca 1433 r. Eliasz składa hołd Jagielle z ziemi mołdawskiej^i:)

61

1

Dogiel, Cod. dipl. Pol. I. 600; Ul a nic ki, Matierialy nr. 23. — 2) O szczegółach por. Jabłonowski, Sprawy

2

wołos. str. XXIV i n. — 3) Prochaska, Cod. epist. Vitoldi nr. 997. 1013. — 4) Hist. Pol. IV. 513. — 5) Dokumenty do tej

3

sprawy odnoszące się por. u Ulanickiego, Matierialy nr. 30 i n. — 6) Ibid. nr. 30.

4

Ualzer, Genealogia Piastów.