0446

IX. Ha.

ZI EMO WIT; KAZIMIERZ.

481

Nekr. Lubiń.¹) zapisał pod data 9 marca: Item Boleslai ducis Mazoviae et ei u s f rat rum, qui fun-datum a se coenobium lezeciense abbati nostro... tradiderunt circa annum 1180. Wzmianka odnosi się snąć do podrobionego przywileju lubińskiego rzekomo z r. 1181 ²), atoli w przywileju występuje jako wystawca Włodzisław Laskonogi {IV. n.). Już ten szczegół podaje w wątpliwość wiarogodność zapiski, a więc także i ten jej ustęp, w którym jest mowa o braciach (zatem przynajmniej dwu) Bolesława II; dodajmy, że zapiska znajduje się w później dorobionej części nekrologu, która dat i wiadomości autentycznych nie zawiera ³), a dojdziemy do wniosku, iż nie może ona w niezem popierać mniemania, jakoby prócz Konrada i Bolesława istniał jeszcze jakikolwiek inny syn Ziemowita I.

Niemniej też nie mogą poprzeć takiej hipotezy dwa ustępy Długosza, które w związku z poprzednimi szczegółami omówić tutaj należy. Pod r. 1270 opowiada Długosz⁴) o śmierci Tomasza biskupa płockiego i wyborze jego następcy Gosława, przyczem dodaje, że stało się to za zezwoleniem książąt mazowieckich Ziemowita i Kazimierza (fretus Semoviti et Kazimiri ducum Mazoiue favore et consensu; kod. Bozr. zamiast Kazimiri ma Gonradi). Pod r. 1280 powtarza się u Długosza^{5 6}) taż sama wiadomość o tymże samym fakcie, temiż samemi prawie słowy opowiedziana; zezwolenie na wybór Gosława mieli tu udzielić Ziemowit, Kazimierz i Bolesław. W obu wypadkach wspomniani są zatem dwaj skądinąd nieznani książęta mazowieccy, o których, ze względu na czas, w którym występują, przypuścićby można, że są synami Ziemowita 1, a więc braćmi Konrada i Bolesława. Należałoby tylko udowodnić, że Długosz zaczerpnął wiadomość o ich istnieniu z jakiegoś wcześniejszego, autentycznego źródła, a więc może z owego zatraconego dziś rocznika mazowieckiego, którego użytkowanie na kilku innych miejscach wykazaliśmy. Rzecz ma się jednakowoż inaczej. Już sam wzgląd na to, iż ten sam fakt, który zdarzyć się mógł tylko raz, opowiedziany jest u Długosza dwukrotnie, pod datami o dziesięć lat różniącemi się od siebie, budzi uzasadnioną wątpliwość co do wiarogodności przekazu. Ważniejszą jest okoliczność, że Tomasz siedzi na biskupstwie płockiem co najmniej od r. 1279 do roku co najmniej 1294^i;); śmierć jego i wybór następcy nie mogły tedy przypaść ani r. 1270 ani 1280, jak podaje Długosz, a następcą Tomasza nie był Gosław, ale Jan. Obie zapiski są zatem nie tylko już co do ubocznych okoliczności, ale i co do głównych faktów niewątpliwie mylne i dlatego nie mogą się opierać na wiarogodnem źródle. Gdybyśmy zaś przypuścili, że Długosz przecież z takiego źródła wiarogodnego korzystał, tylko w obu wypadkach zmylił chronologią, to musielibyśmy ją poprawić w ten sposób, iż śmierć Tomasza i wybór jego następcy przypadają na czas między r. 1294- a 1298'); w* owym jednak czasie, jak wynika z dokumentów, a w części także i z wskazówek, które poniżej przytoczymy, z synów Ziemowita 1 (po niedawnej śmierci Konrada II, IX. 1.) żył jeden tylko Bolesław II, a z pewnością nie mogli żyć jacykolwiek inni jego bracia. Współczesne, wiarogodne źródło nie byłoby tedy mogło wspominać o książętach Ziemowicie i Kazimierzu. Z zestawienia całego szeregu zapisek o wyborach biskupów w owych czasach, jakie w Długoszowej Historyi znajdujemy, wynika, iż formował on je według pewnej, z góry urobionej przez siebie teoryi, t. j. mimo iż w źródłach żadnych o tern nie było wzmianek, podawał z reguły, iż wybór dokonywany był przez kapituły za zezwoleniem (współcześnie panujących) książąt. Teoryą tę należało tedy zastosować także w opowieści o wyborze Gosława; stąd w obu zapiskach wzmianka o zezwoleniu książąt mazowieckich. Wzmianka ta jest zatem niawątpliwym dodatkiem Długosza, a urojone imiona, które tu spotykamy, polegają na jego kombinaeyi. 1'odstawą błędnej kombinacyi stać się zaś mogło nieopatrzne przeniesienie imion niektórych późniejszych książąt mazowieckich w czasy przypadające na ostatnią ćwierć XIII stulecia.

Przeciwko przypuszczeniu, jakoby w czasie tym, prócz Konrada i Bolesława, żyli jeszcze inni synowie Ziemowita 1 (rzekomy Ziemowit i Kazimierz), przemawiają następujące okoliczności. Naprzód w żadnym z dokumentów współczesnych nie występują książęta tego imienia ⁸). Powtóre Latop. łlipac.⁵) mówiąc pod r. 1281

1

Mon. Pol. V. 615. — -) Kod. dypl. Wielk. I. nr. 119; jak trafnie domyśla się Kętrzyński, Mon. Pol. V. 615

2

u\v. b. — i$) Por. str. 86 uw. 1. — 4) H i s t. Pol. 11. 416. — ~>) Ibid. 11. 456. — *>) Por. str. 424. — <) Por. str. 424. —

3

H) W Kod. dypl. Mazow. nr. 35 wydrukowano dokument mocno uszkodzony (z r. 1285), z którego mianowicie także i imię

4

wystawcy odczytać się nie dato; według napisu, umieszczonego przez wydawcę, miał ten dokument wystawić Kazimierz (sic)

5

książę mazowiecki. Wydrukowany obecnie w całości dokument ten u Kętrzyńskiego. Dokum. Płoc. nr. 11 podaje imię wy

6

stawcy : Conradus (Konrad II). — ^H) Str. 582.