0495

482

HENRYK (ż. RYNGAŁŁA, KATARZYNA)- JANUSZ.

X. 12. 13.

(czy macochę zamordował na krótko przedtem, czy potem, określić nie można); a już pod datą 13 grudnia 1433 r. ^Ł) Steczko, pokonawszy widocznie poprzednio Eliasza, składa takiż hołd od siebie -).

i a. [Katarzyna].

Po raz pierwszy u Kantzowa³) znajduje się wiadomość o Bogusławie V, księciu Pomorza szczecińskiego: Dieser Bugslaff hat... gehapt... eine tochter Cathrine, welche zur ehe genhomen hertzog Conrat von der Maso w. Wiadomość ta jest niewątpliwie mylną. Katarzyna, córka Bogusława z drugiego małżeństwa, urodzić się mogła co najwcześniej r. 1363⁴), a co najpóźniej r. 1374 (r. 1373 zmarł już jej ojciec, VIII. 7.); z pięciu znanych nam książąt mazowieckich Konradów dwaj pierwsi dawno już przedtem zmarli (VI 5. IX. I), trzej inni urodzili się za późno, ażeby mogła być mowa o małżeństwie ich z Katarzyną (X. 15. XII. 1. 8.). Dowol-nem byłoby też przypuszczenie, jakoby wspomniany tu Konrad był jakimś innym, skądinąd nieznanym księciem mazowieckim; skoro bowiem ożenił się z Katarzyną, to widocznie doszedł do dojrzalszego wieku; o takim zaś dorosłym księciu byłyby się z pewnością dochowały jakoweś wiadomości, czy to w pomnikach historyografii polskiej, czy też w dokumentach. Nawet próba zastąpienia imienia Konrada innem imieniem, n. p. Janusza I, nie prowadzi, jak widzieliśmy (X 7.), do żadnego rezultatu. Wiadomość Kantzowa należy tedy usunąć jako bezpodstawną.

Tak rozumiał rzecz już Micralius ¹), który nic o związku Katarzyny z Konradem nie mówi, ale natomiast czyni inną konjekturę, przyjmując, że była ona żoną Henryka mazowieckiego. Mniemanie to utrzymuje się jeszcze w najnowszej historyografii²), a jest także niewątpliwie błędnem. Ponieważ Henryk zmarł przed Ryngałłą, poślubioną pod koniec życia, przeto chcąc konjekturę Micraliusa utrzymać, należałoby przypuścić, że Katarzyna była jego pierwszą żoną. Szukając chronologicznego pomieszczenia dla tego wypadku, natrafiamy jednak na niepokonane trudności. Już bowiem 31 maja 1378 r. Henryk jest prepozytem płockim; przed tą datą małżeństwa chyba nie zawarł, miał bowiem podówczas ledwo dwanaście lat życia. Jako prepozyt płocki poświadczony jest w dokumentach aż do r. 1386, a biskupem płockim zostaje już w początkach r. 1391. Możnaby zatem przyjąć chyba, że ożenił się z Katarzyną w czasie między r. 1386 a 1390. Ale jakżeby w takim razie wytłomaczyć, że duchowny porzucił stan swój chwilowo i potem znowu powrócił do niego, uzyskując nawet wyższą godność biskupa. Już kiedy jako biskup płocki ożenił się z Ryngałłą, gorszono się tem słusznie: quod ab alio episcopo nunquam est auclitum^{3 4}); gdyby i na dawniejszem życiu Henryka ciężyła podobna plama, źi’ódła nie byłyby omieszkały stwierdzić, że nadużycie to popełnił aż dwa razy, i nie byłyby poprzestały tylko na wytknięciu mu jednego nadużycia. Konjektura Micraliusa nie wytrzymuje tedy krytyki, i słuszna ją odrzucić jako zgoła nieuzasadnioną, tem bardziej, że możemy dziś wyjaśnić, co było podstawą nieporozumienia. Micralius chciał zużytkować przekaz Kantzowa, ale widząc, że nie można go odnieść do małżeństwa Katarzyny z Konradem, podstawił w jego miejsce Henryka, o którym wiadomo, że za młodych lat, odtrącony przez ojca, chował się na dworze księżny szczecińskiej, poślubionej przez brata Katarzyny (X. 8.). Stąd mógł się łatwo nasunąć wniosek o małżeństwie Henryka z księżniczką pomorską.

13. Janusz.

Ze był synem Janusza 1 (X. 7.), poświadczają wyraźnie: Rodow. książ. poi. -), Geneal. Tomic.⁵) i Ge-neal. Mazow. Czart. II¹⁰), tudzież list Jagiełły z r. 1422 ^1Ł). W wielu dokumentach i aktach sądowych¹²), pochodzących jeszcze z czasów, w których żył Janusz I, znajdują się wzmianki o Iohannes iunior (albo iuve-nis) dux Mazoeie, które oczywiście oznaczać muszą syna Janusza I; odpowiednio do tego Janusz I przybiera

1

1) Ulanicki, Matieriaiy nr. 31. 32. — 2) Wolff, Ród Gedym. 52 odnosi mylnie zgon Ryngalły do r. 1434. —

2

3) Pomerania, wyd. Kosegarten I. 403. — 4) p₀r. str. 470. — 5) Sechs Biicber v. alt. Pommerl. tabl. geneal.    —    6)    Gohn,

3

Ktammtafeln tabl. 147; Kłem p in-B ii 1 o w, Stammtafeln d. pomm.-riig. Fiirstenhauses tabl. 3. — 7) Sc ri p t.    r er. P r u    ss.    II.    643. —

4

Mon. Pol. 111. 284. — 9) Acta Tomic. VIII. 171. — 1°) Por. str. 437 uw. 5. — U) Car o, Lib. canc.    I. nr. 21.    —    12) Ibid.

5

II. nr. 6. 85; Hel cel, Starod. prawa poi. pomn. II. nr. 1153. 1169. 1178. 1246. 1544.