0529

516

ZIEMOWIT VI.

XI. 15.

Jako jednego z synów Włodzisława I i Anny wymienia on mianowicie¹) Ziemowita; tenże sam szczegół znajduje się też w Geneał. Tomic.²). W kilku dokumentach^{3 4}) sam Ziemowit poświadcza się jako syn Włodzisława, co stwierdzają także dokumenty jego stryjenki Katarzyny (XI. 13.) z r. 1462^d). W pierwszym z tych dokumentów Katarzyna określa swój stosunek pokrewieństwa do niego trafnym, lubo ogólnikowym wyrazem nepos (krewny).

Z synów Włodzisławowych nazywa go Długosz ⁵) starszym fmaior natu), co też odpowiada rzeczywistości, albowiem we wszystkich dokumentach⁶), które razem z bratem swym Włodzisławem II (XI. 16.) wystawiał, imię jego podane zawsze na pierwszem miejscu; tenże sam porządek znajduje się też w innych dokumentach⁷), które o obu braciach wspominają.

W chwili śmierci ojca (1455 r.), jak stwierdza Długosz⁸), nie miał jeszcze wieku sprawnego (debitam etatem), co spowodowało panów mazowieckich do ustanowienia rejencyi, którą zlecono matce młodocianych książąt, tudzież biskupowi płockiemu, Pawłowi Giżyckiemu. Mówiąc o zgonie Ziemowita (1 stycznia 1462 r.) nazywa go Kalend. Płoc.⁹) Semovitus iurenis; Geneal. Tomic.¹⁰) wyraża się o nim, że zmar\ in florę imenili, a Spom. Sochacz.^Ł1): suis teneribus in annis in florę pubertatis. Z tych wzmianek wynika niewątpliwie, że Ziemowit r. 1455 nie miał jeszcze piętnastu lat życia, że umierając był jeszcze bardzo młodym, ale doszedł już wtedy do wieku sprawnego (in florę pubertatis); urodziny jego przypadać mogą zatem tylko na czas między r. 1441 a 1446. Pod datą 2 stycznia 1459 r. zapisał Kalend. Płoc.¹'²): Hac die dud Semomto anni dati. Dalio annorum według powszechnie przyjętych zasad znaczy upełnoletnienie, a więc przyznanie możności przedsiębrania aktów prawnych (w tym wypadku aktów rządowych), pomimo iż odnośna osoba nie doszła jeszcze do wieku, od którego prawo z reguły przedsiębranie takich aktów ze skutkiem prawnym zawisłem czyni. Ponieważ wiek ten według ówczesnego ustawodawstwa mazowieckiego osiągało się z ukończonym piętnastym rokiem życia, przeto wynika stąd, że Ziemowit nie żył jeszcze r. 14413. Z drugiej strony trudno przypuścić, iżby mu przyznano lata wcześniej, aniżeli przed ukończonym dwunastym rokiem życia, t. j. tą granicą, którą do osiągnięcia wieku sprawnego wyznaczało powszechne prawo polskie, a którą też rozumnie pomyśleć sobie należy jako najniższą, do sprawowania rządów potrzebną; skąd wniosek, że Ziemowit żyć musiał już r. 1446. Sprawę upełnoletnienia Ziemowita gmatwa do pewnego stopnia okoliczność, że jeszcze z czasów przed zdarzeniem tego faktu (2 stycznia 1459 r.) posiadamy trzy dokumenty, wychodzące pod imieniem obu młodych Włodzisławowiców, bez współudziału rządu opiekuńczego, jeden z 29 lutego 1456 r. ¹³), jeden z 9 czerwca 1457 r.^1J) i jeden z 24 lipca 1458 r.¹⁵); nadto znamy też dokument z r. 1458 ^1,;), którego wprawdzie sami książęta nie wystawiają, ale który poświadcza dokonanie pewnego aktu prawnego (sprzedaż młyna) wobec Ziemowita. Gdybyśmy chcieli zastosować tu ogólną zasadę, że książęta wystawiają samoistnie dokumenty dopiero po dojściu do lat sprawnych, wypadłoby stąd, że nie tylko Ziemowit, ale nawet młodszy odeń Włodzisław liczył już 29 lutego 1456 r. co najmniej piętnaście lat życia, zatem Ziemowit co najmniej szesnaście, skąd wypadłby wniosek, że Ziemowit żył już w początkach r. 1440. W takim jednak razie okazałoby się, że w chwili śmierci ojca (koniec r. 1455) Ziemowitowi brakowało co najwyżej kilka miesięcy do ukończenia piętnastu lat, zaczem nie byłoby potrzeby ustanawiania rejencyi, a co ważniejsza, w początkach roku 1459 Ziemowit liczyłby już co najmniej dziewiętnaście lat życia, t. j. cztery ponad początkową granicę wieku sprawnego, zaczem nie byłoby żadnej racyi udzielania mu pełnoletności, która to okoliczność wskazuje właśnie na to, że wtedy z pewnością nawet jeszcze piętnastu lat nie ukończył. Nie można nawet przyjąć, iżby w chwili wystawienia pierwszego z przytoczonych dyplomatów wystawcy liczyli przynajmniej dwanaście lat życia (t. j. Włodzisław dwanaście, a Ziemowit trzynaście); znaczyłoby to bowiem, że Ziemowit urodził się co najpóźniej

1

Hist. Pol. V. 217. 335. — 2) Acta Tomic. VIII. 172. — 3) Kod. dypl. Mazow. nr. 205. 207. 208; Akta

2

grodz, i ziem. 111. nr. 112; Rykaczewski, Inyent. 337; Milewski, Herbarz 312 nr. 384, 410 nr. 534. — 4) Kod. dypl.

3

Mazow. nr. 209; Milewski, Herbarz 234 nr. 286. — 5) Hist. Pol. V. 335. — 6) Kod. dypl. Mazow. nr. 205— 208;

4

Akta grodz, i ziem. III. nr. 112; Rykaczewski, Inyent. 337. — 7) Kod. dypl. Mazow. nr. 209. 210; Cod. epist. I. B.

5

nr. 197; Milewski, Herbarz 234 nr. 286. — 8) Hist. Pol. V. 217. — 9) Mon. Pol- V. 445. — 10) Acta Tomic. VIII. 172.—

6

i*) Mon. Pol. HI. 121. — 12) Ibid. V. 445. — 13) Akta grodz, i ziem. III. nr. 112. — 14) Kod. dypl. M a z o w. nr. 205. —•

7

15) Ibid. nr. 207. — 16) Rykaczewski, Inyent. 337.