0536

XII. 3.

BOLESŁAW IV (ż. BARBARA).

523

Barbara.

Długosz o żonie Bolesława IV wspomina na kilku miejscach swojej Historyi¹), i nazywa ją zawsze Barbarą, przydając, iż przeżyła męża i na Mazowszu jako wdowa pozostała; na innem wszelako miejscu²), opowiadając wypadki, również po śmierci Bolesława zdarzone, mieni okolicznościowo matkę jego syna Konrada III (XII. 8.), w czasie tym (1466 r.) żyjącą, Anną. W tem jest sprzeczność; jeśli bowiem pozostała po Bolesławie IV wdowa nazywała się Barbarą, to nie mogła istnieć inna po nim wdowa, nazywająca się Anną. Prawdziwym jest tylko pierwszy przekaz Długosza. Geneal. Mazow. Czart. I i II³), toż Geneal. Tomic.⁴) nazywają żonę Bolesława Barbarą; Bolesława synowie, Konrad III i Kazimierz III, w kilku dokumentach^{5 6}) przytaczają również matkę swą pod imieniem Barbary, a także brew^Te papieża Mikołaja V z r. 1450^,;), wydane jeszcze za życia Bolesława, zna również jego żonę Barbarę. Imię Anny przedostało się snąć do przytoczonego ustępu Długosza przez pomieszanie niniejszej księżny z inną, współcześnie na Mazowszu żyjącą, wdową po Włodzisławie I Anną, księżniczką śląską (XI. 10). Przypuszczam, że ta błędna wzmianka Długosza stała się powodem twierdzenia, wypowiadanego w dawniejszej naszej historyografii⁷), bez jakiejkolwiek zresztą innej podstawy źródłowej, jakoby żona Bolesława IV nazywała się Agatą, i jakoby była księżniczką śląską. Błędnem jest tu nie tylko imię, ale i określenie pochodzenia; według wyraźnej bowiem wzmianki Długosza⁵) była Barbara księżniczką ruską (Russie ducissa). Bliższego wyjaśnienia, kto był jej ojcem, nie podaje Długosz, ani jakiekolwiek inne źródło; i nie ma też podstawy do rozwiązania tego pytania sposobem jakiejś prawdopobnej kombinacyi.

Zdaniem Narbutta^a) miał Bolesław mieć aż dwie żony, z których druga miała być rodzoną siostrą matki Michała Zygmuntowica litewskiego, a zatem siostrą pierwszej żony Zygmunta Kiejstutowica, którą, jak skądinąd wiadomo, była nieznana z imienia córka kniazia Andrzeja Michałowica Odyńcewica¹⁰). Narbutt nie podaje tu imienia ani pierwszej ani drugiej żony Bolesława; ponieważ jednak druga według jego określenia byłaby córką wspomnianego co dopiero kniazia ruskiego, przeto widoczna, że miał tu na myśli Barbarę, o której wiemy, że była księżniczką ruską; za pierwszą żonę należałoby w myśl jego hipotezy uważać Agatę śląską, o której w innych pracach swoich ^u) jako o żonie Bolesława wspomina. Przypuszczenie o podwójnem małżeństwie tego księcia nie znajduje wszelako jakiegokolwiek poparcia w źródłach, a owszem, wszystko co o tej sprawie wiemy, wykazuje istnienie jednej tylko żony Bolesława, Barbary; najstarszy z Bolesławowiców, który ojca przeżył, Konrad III, wyraźnie Barbarę w dokumentach¹²) rodzicielką swoją nazywa; widzieliśmy też, że istnienie rzekomej Agaty śląskiej jako żony Bolesława niczem poprzeć się nie da. Co się zaś tyczy podanego przez Narbutta bliższego określenia pochodzenia Barbary, jako córki Andrzeja Odyńcewica, to i ono nie odpowiada rzeczywistości; przytoczony na jego poparcie ustęp z Latop. Bychow.¹³) został tu tylko przez nieporozumienie odniesiony, i dotyczy zgoła innych związków rodzinnych Piastów mazowieckich z książętami litewskimi i ruskimi (X. 7. 14.). W ogóle zatem musimy poprzestać na niedokładnem określeniu Długosza, że Barbara była księżniczką ruską.

■Jako żona Bolesława wspomnianą jest Barbara po raz pierwszy w brewe Mikołaja V z 18 grudnia 1450 r. n). Zaślubiny odbyły się jednakowoż niewątpliwie co najpóźniej r. 1445, albowiem z małżeństwa tego pochodziło dziesięcioro dzieci (XII. 4—13.), z których ostatnie przyszło na świat r. 1455, zatem najstarsze urodzić się musiało co najpóźniej r. 1446.

Jako wdowa po Bolesławie wspomnianą jest Barbara w dwu dokumentach z r. 1474 ¹⁵); jeszcze zaś pod datą 22 czerwca 1482 r.^1B) sama wystawia dokument. W protokole z 9 czerwca 1497 r. ¹⁷), zatwierdzającym to ostatnie pismo, nazwaną jest już olim. Zmarła tedy w czasie, ograniczonym datami obu ostatnich dokumentów.

1

Ilist. Pol. V. 341. 358. 400. 561. — ²) Ibid. V. 429. — 3) Por. str. 437 uw. 5. — 4) Acta Tomic. VIII. 171. —

2

5) Kod. dypl. Mazow. nr. 229. 230. 247. — 6) Th"einer, Mon. Pol. II. nr. 123. — 7) Narbutt, Pisma histor. 300, także

3

Kozłowski, Dzieje Mazow. tabl. geneal. — 8) Hist. Pol. V. 561. — 9) Hist. nar. litew. VIII. 24 uw. 1. — 1°) Por. Wolff,

4

Ród Gedym. 62; tenże, Kniaziowie litew.-ruscy 281. — H) Por. wyżej uw. 7. — 12) Kod. dypl. Mazow. nr. 230. 247. —

5

13) Narbutt, Pomn. do dziej. Litwy 51. — 14) Theiner, Mon. Pol. II. nr. 123. — 15) Kod. dypl. Mazow. nr. 229. 230. —

6

16) Ibid. nr. 247. — 17) Ibid. nr. 247.